Teravih Namazı -1

 101. DERS

 

Tervîha kelimesi, aslında oturuş demektir. Sonradan, sonunda oturulan her bir dört rekata tervîha denmiştir. (Çoğulu teravihtir). Hasan b. Ziyad, Ebu Hanife hazretlerinden teravihle alakalı şu rivayette bulunmuştur: 

 

Teravih namazı, Hülasa’da geçtiği üzere sünnettir. İhtiyar’da belirtildiği gibi, müekked bir sünnettir. Esed b. Amr, Ebu Yusuf’tan şu nakilde bulunmuştur: Ebu Hanife’ye teravih namazını ve Hazreti Ömer’in teravih konusundaki uygulamasını sordum. Şöyle dedi: Teravih namazı müekked (kuvvetli) sünnettir. Hazreti Ömer’in teravihi cemaat halinde camide kıldırması, onun kendiliğinden yaptığı bir şey değildir. Dolayısıyla o, bir bidat işlememiştir. Bunu yaptıysa, bir delile, Allah Resulü’nden bildiği bir şeye binaen yapmıştır. Netice itibariyle, teravih namazı kadın erkek herkes için geçerli bir müekked sünnettir. 

 

Teravih namazının sünnet olduğu, Efendimiz’in uygulaması ve sözleriyle sabittir. Bir hadiste şöyle buyurmuştur: “Size benim ve benden sonra gelecek raşid halifelerin sünnetini tavsiye ediyorum.” Raşid halifelerden Hazreti Ömer, Hazreti Osman ve Hazreti Ali (radıyallahu anhüm), teravih namazını devamlı kılmıştır. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) bir başka hadiste şöyle buyurmuştur: “Allah Ramazanın orucunu farz kıldı, ben ise gece ibadetini (teravihi) sünnet kıldım.” Bu beyanda, teravihin kadınlara değil sadece erkeklere sünnet olduğunu iddia eden bazı Rafizilerle, sadece Hazreti Ömer’in sünneti olarak gören diğer bazılarına reddiye vardır. Sahih olan görüş, teravih namazının Efendimizin sünneti olmasıdır. Teravihi cemaatle kılmak da sünnettir fakat bu, şu şekilde açıklanmıştır:

 

Teravihi cemaatle kılmak sünnet-i kifayedir (bir grubun cemaatle bu namazı kılmasıyla, herkes üzerinden bu sünneti yerine getirme mesuliyeti kalkmış olur.) Zira Allah Rasulü (salallahu aleyhi ve sellem), cemaati toplayarak vitirle beraber on bir rekat kılmıştır. Başka nafileleri ise bu şekilde (cemaati toplayarak) kılmamıştır. Daha sonra özür beyan ederek bu sünnetini terk etmiştir. Özür olarak ise, Allah’ın bu namazı farz kılacağı endişesini ifade buyurmuştur. 

 

Serahsî el-Mebsut adlı eserinde şöyle demiştir: “Bir insan teravihi evinde kılarsa günah işlemiş olmaz. Nitekim bunu sahabeden İbn Ömer ile tabiinden Urve, Kasım, İbrahim ve Nafi hazretleri de yapmıştır. Bu da göstermektedir ki, teravihi mescidde cemaatle kılmak sünnet-i kifayedir. Çünkü İbn Ömer gibi hassas bir zatın, aynî sünneti terk ettiği düşünülemez.”

 

Bir insan teravihi evinde cemaatle kılarsa, sahih görüşe göre o iki faziletten sadece birine nail olur. Mescidde kılmanın ayrı bir fazileti vardır ki, evinde kılan o fazileti kaçırmış olur. Farz namazlar için de aynı hüküm söz konusudur. 

 

Teravih namazının vaktine gelince o, sahih görüşe göre yatsıdan sonra başlar sabah namazının girmesine kadar devam eder. Yatsı namazından sonra kılındığından, vitir namazını teravihten önce de sonra da kılmak sahihtir. Sonra kılmak daha faziletlidir. 

 

Teravih namazını gecenin üçte birine veya yarısından biraz öncesine kadar ertelemek müstehaptır. Gecenin yarısından sonra eda edilmesiyle alakalı ise farklı görüşler vardır. Bazıları bunu mekruh görmüşlerdir. Çünkü teravih, yatsıyı takip eden bir namazdır. Dolayısıyla yatsının bir sünneti gibi kılınır. Bazıları ise bunun mekruh olmadığını söylemişlerdir. Sahih olan da budur. Çünkü gece namazlarının en faziletlisi, gecenin sonunda kılınandır. Fakat en güzeli, kaçırma endişesi bulunduğundan dolayı, teravihi fazla geciktirmemektir. 

 

Teravih namazı, sahabenin icmaı ile on selamla kılınacak şekilde yirmi rekattır. Uygulamada da bu şekilde gelmiştir. Her iki rekatta bir selam verilir. Eğer her iki rekatta bir oturmak suretiyle dört dört ya da daha fazla kılınırsa ve bu kasten yapılırsa, en sahih görüşe göre bu mekruh olsa bile namaz sahih ve geçerlidir. 

 

Teravih namazında her dört rekattan sonra, dört rekat süresi kadar oturmak/istirahat etmek/soluklanmak müstehaptır. Aynı şekilde beşinci dört rekat ile vitir arasında oturmak da müstehaptır. Seleften gelen uygulama da bu şekildedir. Bu Ebu Hanife’den de rivayet edilmiştir. Çünkü teravih ismi, bu istirahate binaen konulmuştur. İstirahat ederken kişi, tesbih çekmek, Kur’an okumak, tek başına namaz kılmak veya susmak arasında serbesttir. 

 

 

 

الدرس الحادي والمائة

 

صلاة التراويح

 

التراويح سنة على الرجال والنساء، وصلاتها بالجماعة سنة كفاية، وقتها بعد صلاة العشاء، ويصح تقديم الوتر على التراويح وتأخيره عنها، ويستحب تأخير التراويح إلى ثلث الليل أو نصفه، ولا يكره تأخيرها إلى ما بعده على الصحيح، وهي عشرون ركعة بعشر تسليمات، ويستحب الجلوس بعد كل أربع بقدرها، وكذا بين الترويحة الخامسة والوتر.

 

الترويحة الجلسة في الأصل ثم سميت بها أربع ركعات التي آخرها الترويحة. روى الحسن عن أبي حنيفة صفتها بقوله "التراويح سنة" كما في الخلاصة وهي مؤكدة كما في الاختيار. وروى أسد بن عمرو عن أبي يوسف قال سألت أبا حنيفة عن التراويح وما فعله عمر رضي الله عنه فقال: التراويح سنة مؤكدة ولم يتخرصه عمر من تلقاء نفسه ولم يكن فيه مبتدعا ولم يأمر به إلا عن أصل لديه وعهد من رسول الله صلى الله عليه وسلم وهي سنة عين مؤكدة "على الرجال والنساء".

 

ثبتت سنيتها بفعل النبي صلى الله عليه وسلم وقوله، قال: "عليكم بسنتي وسنة الخلفاء الراشدين من بعدي." وقد واظب عليها عمر وعثمان وعلي رضي الله عنهم. وقال صلى الله عليه وسلم في حديث: "افترض الله عليكم صيامه وسَنَنتُ لكم قيامه." وفيه رد لقول بعض الروافض هي سنة للرجال دون النساء وقول بعضهم سنة عمر، لأن الصحيح أنها سنة النبي صلى الله عليه وسلم، والجماعة سنة فيها أيضا لكن على الكفاية، بيَّنه بقوله: 

 

"وصلاتها بالجماعة سنة كفاية" لما ثبت أنه صلى الله عليه وسلم صلى بالجماعة إحدى عشر ركعة بالوتر على سبيل التداعي، ولم يجرها مجرى سائر النوافل، ثم بين العذر في الترك وهو خشيته صلى الله عليه وسلم افتراضها علينا. وقال في المبسوط: لو صلى إنسان في بيته لا يأثم فقد فعله ابن عمر وعروة وسالم والقاسم وإبراهيم ونافع، فدل فعل هؤلاء أن الجماعة في المسجد سنة على سبيل الكفاية، إذ لا يظن بابن عمر ومن تبعه ترك السنة اه. وإن صلاها بجماعة في بيته فالصحيح أنه نال إحدى الفضيلتين، فإن الأداء في المسجد له فضيلة ليس للأداء في البيت ذلك، وكذا الحكم في الفرائض. 

 

"ووقتها" ما "بعد صلاة العشاء" على الصحيح إلى طلوع الفجر. "و" لتبعيتها للعشاء "يصح تقديم الوتر على التراويح وتأخيره عنها" وهو أفضل. "ويستحب تأخير التروايح إلى" قبل "ثلث الليل أو" قبيل "نصفه"، واختلفوا في أدائها بعد النصف فقال بعضهم يكره لأنها تبع للعشاء فصارت كسنة العشاء "و" قال بعضهم "لا يكره تأخيرها إلى ما بعده" أي ما بعد نصف الليل "على الصحيح" لأن أفضل صلاة الليل آخره في حد ذاتها، لكن الأحب أن لا يؤخر التراويح إليه خشية الفوات. 

 

"وهي عشرون ركعة" بإجماع الصحابة رضي الله عنهم "بعشر تسليمات" كما هو المتوارَث. يسلم على رأس كل ركعتين، فإذا وصلها وجلس على كل شفع، فالأصح أنه إن تعمد ذلك كره وصحت وأجزأته عن كلها. "ويستحب الجلوس بعد" صلاة "كل أربع" ركعات "بقدرها وكذا" يستحب الجلوس بقدرها "بين الترويحة الخامسة والوتر" لأن المتوارث عن السلف، وهذا روي عن أبي حنيفة رحمه الله، ولأن اسم التراويح ينبنئ عن ذلك وهم مخيرون في الجلوس بين التسبيح والقراءة والصلاة فرادى والسكوت.