Nafile Namazlar -1

95. DERS

NAFİLE NAMAZLAR, 1

Sünnet yerine nafile denilmesinin sebebi, nafilenin daha genel olmasıdır. Çünkü her sünnet nafiledir ama her nafile sünnet değildir. 

Nafile, lügatte fazla, ziyade manasına gelir. Dinen ise, farz, vacip, sünnet olmayan ibadet türünü ifade eder. 

Sünnet, lügatte, iyi ya da kötü gidilen yol demektir. Dinen ise, farz ve vaciplerin dışında dinde tutulup gidilen yol manasındadır. 

Kadı Ebû Zeyd şöyle demiştir: Nafileler, farzlarda oluşacak noksanlıkları gidermek için konulmuştur. Çünkü kul, ne kadar derecesi yüksek olsa da, kusurdan uzak değildir. Kâdıhan ise şöyle demiştir: Farzlardan önce kılınması istenen sünnetler, şeytanın insan üzerindeki hırsını keser, ümidini kırar. Çünkü şeytan şöyle düşünür: Farz olmayan vazifelerde bana itaat etmeyen insanoğlu, hiç farz olanlarda bana itaat eder mi?

Sünnet, mendup ve müekked (kuvvetli) olarak ikiye ayrılır. Müellif, müekked sünnet olan ibadetleri şu şekilde açıklıyor: 

Sabah namazının farzından önce kılınani iki rekat sünnet, sünnet-i müekkededir ve sünnetlerin en kuvvetlisidir. Öyle ki, Hasan b. Ziyad, Ebu Hanife’nin şu görüşünü nakletmiştir: “Bir kişi özürsüz yere sabah namazının sünnetini oturarak kılarsa, caiz olmaz.” (Burada şu temel bilgiyi hatırlayalım: Normal şartlarda, sünnetleri oturarak kılmakta beis yoktur.)

 Mergınanî ise, İmam Ebu Hanife’nin, sabahın sünnetine vacip dediğini nakletmiştir. 

Bu konuda Efendimiz’in (sallallahu aleyhi ve sellem) şu beyanını görüyoruz: “Sizi at kovalıyor olsa bile, sabah namazının iki rekat sünnetini bırakmayın.” Diğer bir rivayet ise şöyledir: “Sabahın iki rekat sünneti, bana dünya ve içindekilerden daha sevimli geliyor.”

Sabahın iki rekat sünnetinden sonra en faziletli sünnetin hangisi olduğu konusunda ihtilaf vardır. Hulvanî, fazilet sıralamasını şu şekilde yapmıştır: Akşamın iki rekatı, öğlenin son sünneti, yatsının son sünneti, öğlenin ilk sünneti, ikindinin sünneti, yatsının ilk sünneti. 

Sabah namazının sünnetinden sonra en faziletli nafilenin, öğlenin ilk sünneti olduğu da söylenmiştir ki, Hasan b. Ziyad bu görüşü daha sahih görmüştür.

Mebsut sahibi Serahsî Hazretleri, nafileler bahsine, sabahın sünnetinden sonra, öğle namazının son sünneti ile devam etmiştir. Bu namaza iki daha ekleyerek dörde tamamlamak menduptur. 

Fazilet sıralamasında daha sonra akşam namazının iki rekat sünneti gelir. Bu namazda kıraati uzatmak müstehaptır. Zira Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem), birinci rekatta Secde, ikinci rekatta Mülk suresini okumuştur. el-Cevheratü’n-neyyira adlı eserde de bu şekilde geçmektedir.  Hazreti Enes b. Malik’ten (r.a.) şu hadis nakledilmiştir: “Kim akşamın farzından sonra, kimseyle konuşmadan iki rekat nafile kılar, birinci rekatta Kafirûn, ikinci rekatta İhlas suresini okursa, yılanın derisinden çıktığı gibi, günahlarından sıyrılır çıkar.” 

Diğer bir nafile namaz yatsıdan sonraki iki rekat sünnettir. Bir diğeri de öğlenin farzından önceki dört rekattır. Bu namazla alakalı Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Kim öğleden önceki dört rekatı terk ederse, şefaatime nail olamaz.” İhtiyar’da da bu şekilde ifade edilmektedir. Burhan adlı eserde ise şöyle geçmektedir: Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) güneşin zeval vaktinde öğleden önce dört rekat namaz kılardı. Ebu Eyyüb el-Ensarî (r.a.) bunun hikmetini sorunca şöyle buyurdu: Semanın kapıları bu saatte açılır. Benim için bu saatte Allah’a hayrın yükselmesini / ulaşmasını arzu ediyorum.” Bütün rekatlarda kıraat var mı diye sordum. “Evet” dedi. İki rekattan sonra selam veriyor musun diye sorunca da “Hayır” diye cevap verdi. 

Diğer bir rivayet şöyledir: “Her gün farzların dışında on iki rekat nafile kılana, Allah cennette bir ev bina eder.” Müslim’in rivayet ettiği bu hadise, Tirmizi ve Nesai şu ilaveyi yapmışlardır: “Öğleden önce dört, öğleden sonra iki, akşamdan sonra iki, yatsıdan sonra iki, sabahtan önce iki.”

Diğer bir sünnet, Cuma namazından önceki dört rekattır. Zira Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem), cumadan önce tek selamla dört rekat namaz kılıyordu. Bir de cumadan sonra dört rekat nafile vardır. Bunu da yine Efendimiz’in tatbikatından öğreniyoruz. O (sallallahu aleyhi ve sellem), cumadan sonra tek selamla dört rekat kılardı. Bu yüzden biz de, ana metindeki ‘dört rekat’ ifadesiyle alakalı olduğundan, bu namazı dört rekatlık nafileler arasında saydık.

Zeylaî şöyle demiştir: “Bu dört rekat namazı iki rekattan sonra selam vererek kılsa, sünnetten sayılmaz.”  Zeylaî’nin kastı, bunun özürsüz yere yapılması olsa gerektir. Çünkü Allah Resulü şöyle buyurmuştur: “Cuma’dan sonra dört rekat kılınız. Eğer aceleniz varsa, mescidde iki, eve vardığınızda iki kılınız.”

 

الدرس الخامس والتسعون

 

النوافل -1

 

سن سنة مؤكدة ركعتان قبل الفجر وركعتان بعد الظهر وبعد المغرب وبعد العشاء وأربع قبل الظهر وقبل الجمعة وبعدها بتسليمة. وندب أربع قبل العصر والعشاء وبعده وست بعد المغرب.

 

عبر بالنوافل دون السنن لأن النفل أعم، إذ كل سنة نافلة ولا عكس. والنفل لغة الزيادة، وفي الشرع فعل ما ليس بفرض ولا واجب ولا مسنون من العبادة. والسنة لغة مطلق الطريقة مرضية أو غير مرضية. وفي الشريعة، الطريقة المسلوكة في الدين من غير افتراض ولا وجوب. وقال القاضي أبو زيد رحمه الله: النوافل شرعت لجبر نقصان تمكن في الفرض. لأن العبد وإن علت رتبته لا يخلو من تقصير. وقال قاضيخان: السنة قبل المكتوبة شرعت لقطع طمع الشيطان، فإنه يقول من لم يطعني في ترك ما لم يكتب عليه فكيف يطيعني في ترك ما كتب عليه؟

 

والسنة مندوبة ومؤكدة. وبين المؤكدة بقوله "من سنة مؤكدة" منها: "ركعتان قبل" صلاة "الفجر" وهو أقوى السنن، حتى روى الحسن عن أبي حنيفة رحمه الله تعالى لو صلى قاعدا من غير عذر لا يجوز. وروى المرغيناني عن أبي حنيفة رحمه الله أنها واجبة. وقال صلى الله عليه وسلم: "لا تدَعوهما وإن طردتكم الخيل". وقال صلى الله عليه وسلم: "ركعتا الفجر أحب إلي من الدنيا وما فيها ". 

 

ثم اختلف في الأفضل بعد ركعتي سنة الفجر، قال الحلواني: ركعتا المغرب ثم التي بعد الظهر ثم التي بعد العشاء ثم التي قبل الظهر ثم التي قبل العصر ثم التي قبل العشاء. وقيل التي قبل الظهر آكد، قال الحسن وهو الأصح. وقد ابتدأ في المبسوط بها "ركعتان بعد الظهر"، ويندب أن يضم إليها ركعتان فتصير أربعا. "و" منها ركعتان "بعد المغرب". ويستحب أن يطيل القراءة في سنة المغرب، لأنه صلى الله عليه وسلم كان يقرأ في الأولى منهما {ألم تَنْزِيلُ} (السجدة) وفي الثانية {تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ} (الملك)، كذا في الجوهرة. وعن أنس قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: "من صلى بعد المغرب ركعتين قبل أن ينطق مع أحد يقرأ في الأولى بالحمد و {قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ} )الكافرون( والثانية بالحمد و {قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ} (الإخلاص) خرج من ذنوبه كما تخرج الحية من سِلْخها". 

 

"و" منها ركعتان "بعد العشاء" "وأربع قبل الظهر" لقوله صلى الله عليه وسلم: "من ترك الأربع قبل الظهر لم تنله شفاعتي"، كذا في الاختيار. وقال في البرهان: كان صلى الله عليه وسلم يصلي قبل الظهر أربعا إذا زالت الشمس، فسأله أبو أيوب الأنصاري عن ذلك فقال: "إن أبواب السماء تُفْتح في هذه الساعة فأُحِبُّ أن يَصْعَد لي في تلك الساعة خيرٌ" قلت: أفي كلهن قراءة؟ قال: "نعم"، قلت: أيفصل بينهن بسلام؟ قال: "لا". ولقوله صلى الله عليه وسلم: "ما من عبد مسلم يصلي في كل يوم اثنتي عشر ركعة تطوعا من غير الفريضة إلا بنى الله له بيتا في الجنة"، رواه مسلم، زاد في الترمذي والنسائي: "أربعا قبل الظهر وركعتين بعدها وركعتين بعد المغرب وركعتين بعد العشاء وركعتين قبل صلاة الغداة". 

 

منها أربع "قبل الجمعة"، لأن النبي صلى الله عليه وسلم كان يركع قبل الجمعة أربعا لا يفصل في شيء منهن. "و" منها أربع "بعدها"، لأن النبي صلى الله عليه وسلم كان يصلي بعد الجمعة أربع ركعات يسلم في آخرهن، فلذا قيدنا به في الرباعيات فقلنا "بتسليمة" لتعلقه بقوله: وأربع. وقال الزيلعي حتى لو صلاها بتسليمتين لا يعتد بها عن السنة. انتهى. ولعله بدون عذر لقول النبي صلى الله عليه وسلم: "إذا صليتم بعد الجمعة فصلوا أربعا فإن عَجِلَ بك شيءٌ فصل ركعتين في المسجد وركعتين إذا رجعت". رواه الجماعة إلا البخاري.