Kur’ân-ı Kerim’in Dünya Semasına İndirildiği Kutlu Gece: Kadir Gecesi

“Bin aydan daha hayırlıdır Kadir gecesi!” (Kadîr sûresi, 97/3)

“O Ramazan ayı ki insanlığa bir rehber olan, onları doğru yola götüren ve hakkı bâtıldan ayıran en açık ve parlak delilleri ihtiva eden Kur’ân o ayda indirildi.” (Bakara sûresi, 2/185) âyetinde insanlığın rehber kitabı Kur’ân’ın indirildiği Ramazan ayı övülür. “Biz onu kutlu bir gecede indirdik. Çünkü Biz, haktan yüz çevirenleri uyarırız.” (Duhân sûresi, 44/3) âyetinde Kur’ân’ın kutlu mübarek bir gecede indirildiği belirtilir. “Biz Kur’ân’ı indirdik Kadir gecesinde.” (Kadîr sûresi, 97/1) denilerek Kur’ân’ın indirildiği gecenin kutlu gece Kadir gecesi olduğu ismen zikredilir. “Bin aydan daha hayırlıdır Kadir gecesi!” (Kadîr sûresi, 97/1) buyrularak da Cenab-ı Hak katındaki yüksek değeri ifade edilir.

Kadir Sûresinde bütün insanlara rehber olarak gönderilen Kur’ân-ı Kerim’in Levh-i Mahfuz’dan dünya semasına indirildiği gece Kadir gecesi şöyle anlatılır:

إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ لَيْلَةُ الْقَدْرِخَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ 

تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَابِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ 

“1 – Biz Kur’ân’ı indirdik Kadir gecesinde. 2 – Bilir misin nedir Kadir gecesi? 3 – Bin aydan daha hayırlıdır Kadir gecesi! 4 – O gece Rab’lerinin izniyle Ruh ve melekler, her türlü iş için iner de iner… 5 – Artık o gece bir selâmettir gider… Tâ tan ağarana kadar…” (Kadîr sûresi, 97/1-5)

Açıklama:

Kadir Sûresi, Mekke’de nâzil olan sûrelerdendir, Adını ilk âyette geçen “Kadir gecesi” kelimesinden almıştır. Sûre, Kur’ân’ın vahyinin başlangıcından ve o gecenin büyük fazilet ve bereketinden, o gece kâinatı kaplayan ilâhî esenlikten bahseder. Kadir gecesinin kesin olarak hangi gece olduğu ne Kur’ân’da ne de hadislerde bildirilmemiştir. Kur’ân-ı Kerîm, Kadir gecesinde Levh-i Mahfuz’dan dünya semasına topyekün olarak indirilmiştir. (es-Suyûtî, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, 1/117) Kadir gecesi, içinde bu gece bulunmayan bin aydan (yaklaşık 83 sene) daha faziletlidir.

Peygamber Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem), ümmetinin ömrünün az olduğundan müteessir olmuş. Eski devirlerde insanlar, uzun yıllar yaşıyor ve o uzun ömürlerini ibadet ve taatle mamur kılıyorlardı. Hâlbuki Ümmet-i Muhammed’in ömrü ortalama altmış-yetmiş sene civarındaydı, dolayısıyla önceki ümmetlerin yapmış oldukları ibadetleri yapacak ölçüde bir ömür yaşayamayacaklardı. Öyleyse Ümmet-i Muhammed, eskilerin sevapla doldurup mamur ettikleri o ibadet seviyesini nasıl yakalayacaklardı..? İşte Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) bu teessür ve üzüntüsünü gidermek için Hazreti Cebrail gelmiş, müjde mahiyetinde bu sûreyi getirmişti. (Bkz.: Muvatta, sıyâm 28) Bu, şu demekti; bir mümin, bin aya (yaklaşık 83 sene) bedel olan Kadir gecesini, hayatında bir kaç defa yaşarsa, geçmiş ümmetlerin kazandığı o yüksek seviyeyi yakalamış olacaktı… (Bkz.: M.Fethullah, Gülen, Prizma-9, s.214)

 

Kadir Gecesi, Ramazan’ın Hangi Gecesi

Peygamber Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem), Kadir gecesinin değeri ve onun ibadetle değerlendirilmesi ile ilgili sahabi efendilerimize telkinlerde bulunmuş ve onları teşvik etmiştir. Fakat Kadir gecesinin Ramazan’ın hangi gecesi olduğu konusunda bir netlik yoktur. Hadislerde Kadir gecesinin Ramazan’ın son on gününün tek gecelerinde olduğu, bu gecelerin de diğer gecelerden daha ciddi değerlendirilmesi konusunda Peygamber Efendimiz’in tavsiyeleri vardır:

 

Bana Unutturuldu

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رضي اللهُ عَنْهُ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُجَاوِرُ فِي رَمَضَانَ الْعَشْرَ التي في وَسَطِ الشَّهْرِ فإذا كان حين يُمْسِي من عِشْرِينَ لَيْلَةً تَمْضِي وَيَسْتَقْبِلُ إِحْدَى وَعِشْرِينَ رَجَعَ إلى مَسْكَنِهِ وَرَجَعَ من كان يُجَاوِرُ معه وَأَنَّهُ أَقَامَ في شَهْرٍ جَاوَرَ فيه اللَّيْلَةَ التي كان يَرْجِعُ فيها فَخَطَبَ الناس فَأَمَرَهُمْ ما شَاءَ الله ثُمَّ قال كنت أُجَاوِرُ هذه الْعَشْرَ ثُمَّ قد بَدَا لي أَنْ أُجَاوِرَ هذه الْعَشْرَ الْأَوَاخِرَ فَمَنْ كان اعْتَكَفَ مَعِي فَلْيَثْبُتْ في مُعْتَكَفِهِ وقد أُرِيتُ هذه اللَّيْلَةَ ثُمَّ أُنْسِيتُهَا فَابْتَغُوهَا في الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ وَابْتَغُوهَا في كل وِتْرٍ وقد رَأَيْتُنِي أَسْجُدُ في مَاءٍ وَطِينٍ فَاسْتَهَلَّتْ السَّمَاءُ في تِلْكَ اللَّيْلَةِ فَأَمْطَرَتْ فَوَكَفَ الْمَسْجِدُ في مُصَلَّى النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّمَ لَيْلَةَ إِحْدَى وَعِشْرِينَ فَبَصُرَتْ عَيْنِي رَسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَنَظَرْتُ إِلَيْهِ انْصَرَفَ مِنَ الصُّبْحِ وَوَجْهُهُ مُمْتَلِئٌ طِينًا وَمَاءً.

Ebu Said el-Hudrî (radıyallâhu anh) şöyle demiştir: Resûlüllah (sallallâhu aleyhi ve sellem) Ramazan ayının ortasındaki on günde itikaf yapardı. Yirminci gece bitip de yirmi birinci gün başlayınca evine gider, kendisi ile birlikte itikâfta olanlar da evlerine dönerdi. Bir Ramazan ayında -daha önce evine döndüğü halde- bu sefer tikâfta kaldı. İnsanlara hitap ederek onlara bazı hususları emretti. Sonra şöyle buyurdu: “Ben (ayın ortasındaki) bu on günde itikâf yapardım. Sonra aklıma bu son on günde de itikâf yapmak geldi. Benimle birlikte itikâf yapanlar, itikâf yaptıkları yerde kalmaya devam etsinler. Kadir gecesinin hangi gece olduğu bana gösterildi, sonra unutturuldu. O halde Kadir gecesini son on günde arayın. Onu son on günün tekli gecelerinde arayın. Ben, (Kadir gecesinde) su ve çamur içinde secde yaptığımı gördüm.”

Resûlüllah’ın (sallallâhu aleyhi ve sellem) bunu söylediği gece şiddetli bir yağmur yağdı ve Ramazan’ın yirmi birinci gecesi Resûlüllah’ın namaz kıldığı yere Mescid’in tavanından yağmur suları aktı. Ben gözlerimle Resûlüllah’ı (sallallâhu aleyhi ve sellem) gördüm, O’na baktım. Sabah namazını bitirdiğinde çamur ve su alnını kaplamıştı. (Buhârî, fadlu leyleti’l-Kadr 3; Müslim, sıyâm 213)

Açıklama:

Kadir gecesinin hangi gece olduğu Peygamber Efendimiz’e bildirilmiş fakat sonra unutturulmuş. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz, Ramazanın son on gecenin Kadir gecesi niyetiyle değerlendirilmesini tavsiye buyurmuşlardır. Peygamber Efendimiz rüyasında Kadir gecesinin alâmeti olarak yağmur yağdığını görmüş. Bu şekilde çamurlu bir zemine secde etmiş. Rüyada gördüğü gibi Ramazan’ın 21.gecesinde sağanak yağmur yağmış Peygamber Efendimiz, o gecenin sabah namazında Mescid-i Nebevi’de çamurlu zemine secde etmişti.

 

Son Yedi Gece

وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ رِجَالاً مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، أُرُوا لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي الْمَنَامِ في السَّبْعِ الْأَواخِرِ ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : أَرَى رُؤيَاكُمْ قَدْ تَواطَأَتْ فِي السَّبْعِ الْأَوَاخِرِ ، فَمَنْ كَانَ مُتحَرِّيهَا ، فَلْيَتَحرَّهَا في السَّبْعِ الْأَواخِرِ.

Abdullah İbn Ömer’den (radıyallahu anhümâ) rivayet edildiğine göre, bir grup sahâbî, rüyalarında Kadir gecesinin Ramazan’ın son yedi gecesinde olduğunu görmüşler ve bunu Hazreti Peygamber’e bildirmişlerdi. Bunun üzerine Resûlüllah (sallallâhu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştu: “Kadir gecesi ile ilgili rüyalarınızın, Ramazan’ın son yedi gecesi üzerinde toplandığını görüyorum. O halde Kadir gecesini arayan onu Ramazan’ın son yedi gecesinde arasın!” (Buhârî, leyletü’l-kadr 2, ta’bîr 8; Müslim, sıyâm 205-206)

Açıklama:

Bazı sahabi efendilerimiz rüyalarında Kadir gecesinin son yedi gece içinde olduğunu görmüşler. Bunu Peygamber Efendimiz’e anlattıklarında O da Kadir gecesinin son yedi gece içinde aranmasını tavsiye buyurmuştur.

 

Son On Gece

وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ لِلَيْلَةِ الْقَدْرِ أَنَّ نَاسًا مِنْكُمْ قَدْ أُرُوا أَنَّهَا فِي السَّبْعِ الْأُوَلِ وَأُرِيَ نَاسٌ مِنْكُمْ أَنَّهَا فِي السَّبْعِ الْغَوَابِرِ فَالْتَمِسُوهَا في الْعَشْرِ الْغَوَابِرِ.

Abdullah İbn Ömer’den (radıyallahu anhümâ) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir: Ben Resûlullah’ı (sallallâhu aleyhi ve sellem) Kadir gecesi hakkında şöyle buyururken işittim: “Sizden bazı kimseler Kadir gecesinin Ramazan’ın ilk yedisinde, bazıları da son yedi gecesinde olduğunu rüyalarında gördüler. Siz onu son on gecede arayın.” (Müslim, sıyâm 211)

Açıklama:

Sahabi efendilerimizin bir kısmı Kadir gecesinin ilk yedi gece içinde olduğunu görmüş, diğer bir kısmı da son yedi gece içinde olduğunu görmüştür. Peygamber Efendimiz, bunu haber almış onlara Kadir gecesini son on gecede aramalarını tavsiye buyurmuştur. 

 وَعَنْ عائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عنْهَا ، قَالَتْ : كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُجاوِزُ فِي الْعَشْـرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ ، وَيَقُولُ : تحَرَّوْا لَيْلَةَ اْلقَدْرِ فِي الْعَشْرِ اْلأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ.

Hazreti Âişe’den (radıyallâhu anhâ) rivayet edildiğine göre Resûlüllah (sallallâhu aleyhi ve sellem) Ramazan’ın son on gününü Mescid-Nebevi’de geçirir de kendini ibadete verir ve şöyle buyururdu: “Kadir gecesini Ramazan’ın son on günü içinde arayınız!” (Buhârî, leyletü’l-Kadr 3; Müslim, sıyâm 219)

 وَعَنْ عائِشَةَ رَضَيَ اللَّهُ عَنْهَا ، قَالَتْ : كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : إِذَا دَخَلَ اْلعَشْرُ اْلأَوَاخِرُ مِنْ رمَضَانَ ، أَحْيَا اللَّيْلَ ، وَأَيْقَظَ أَهْلَهُ ، وَجَدَّ وَشَدَّ الْمِئْزَرَ.

Hazreti Âişe (radıyallâhu anhâ) şöyle demiştir: Ramazan’ın son on günü girdiğinde Resûlüllah (sallallâhu aleyhi ve sellem) geceleri ihyâ eder, ev halkını uyandırır, ciddiyetle ibadete kendini verir ve eşleriyle ilişkiyi keserdi. (Buhârî, leyletül-kadr 5; Müslim, i’tikaf 7)

 وَعَنْ عائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ : كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَجْتَهِدُ فِي رَمضَانَ مَا لَا يَجْتَهِدُ فِي غَيْرِهِ ، وَفِي اْلعَشْرِ الْأَوَاخِرِ ِمنْهُ ، مَا لَا يَجْتَهِدُ فِي غَيْرِهِ.

Hazreti Âişe’den (radıyallâhu anhâ) rivayet edildiğine göre Resûlüllah (sallallâhu aleyhi ve sellem), Ramazan’da diğer aylardan daha fazla (kulluk yapmaya) çalışırdı. Ramazan’ın son on gününde de Ramazan’ın öteki günlerinden daha fazla ibadet ederdi. (Müslim, i’tikâf 8)

Açıklama:

Peygamber Efendimiz, son on gün ve geceyi Ramazan’ın diğer gecelerinden daha yoğun bir şekilde ibadetle geçirirdi. O’nun bu şekildeki uygulaması Müslümanlara örnek olmalıdır. İmkân ve vakti olanlar son on geceyi diğerlerinden daha da yoğun bir şekilde ibadetle geçirmeye çalışmalıdır.

 

Son On Gecenin Tekli Olanları

 وَعَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : تَحرّوْا لَيْلةَ الْقَدْرِ فِي الْوِتْـرِ مِنَ الْعَشْرِ اْلأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ.

Hazreti Âişe’den (radıyallâhu anhâ) rivayet edildiğine göre Resûlüllah (sallallâhu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Kadir gecesini Ramazan’ın son on günündeki tek gecelerde arayın!” (Buhârî, leyletü’l-kadr 3)

عَنْ أَبِيهِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ رَأَى رَجُلٌ أَنَّ لَيْلَةَ الْقَدْرِ لَيْلَةُ سَبْعٍ وَعِشْرِينَ فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَرَى رُؤْيَاكُمْ فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ فَاطْلُبُوهَا في الْوِتْرِ مِنْهَا.

Abdullah İbn Ömer’den (radıyallahu anhümâ) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir: Bir adam Kadir gecesinin yirmi yedinci gece olduğunu (rüyasında) gördü. Bunun üzerine Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem), “Kadir Gecesi hakkındaki rüyalarınızın son on gün içinde olduğunu görüyorum. Binaenaleyh siz onu bu on günün tek gecelerinde arayın.” buyurdular. (Müslim, sıyâm 205; Ebû Ya’lâ, el-Müsned, 9/293)

Açıklama:

Vakti ve imkânı son on gecenin tekli olanlarını değerlendirmeye yetenler Kadir gecesine niyet ederek bu geceleri değerlendirmelidir.

 

Yirmi Yedinci Gece

عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَيْشٍ عَنْ أُبَيِّ بْنِ كَعْبٍ قَالَ قَالَ أُبَيٌّ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَاللهِ إِنِّي لَأَعْلَمُهَا وَأَكْثَرُ عِلْمِي هِيَ اللَّيْلَةُ الَّتِي أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِقِيَامِهَا هِيَ لَيْلَةُ سَبْعٍ وَعِشْرِينَ وَإِنَّمَا شَكَّ شُعْبَةُ فِي هَذَا الْحَرْفِ هِيَ اللَّيْلَةُ الَّتِي أَمَرَنَا بِهَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قاَلَ وَحَدَّثَنِي بها صَاحِبٌ لِي عَنْهُ.

Zirr b. Hubeyş’ten, o da Übeyy İbn Kâ’b’dan naklen rivayet ederken dinledim. Zirr şöyle demiş: “Übeyy, Kadir gecesi hakkında: Vallahi onu ben pekâlâ biliyorum. Benim bildiğine göre o, Resûlüllah’ın (sallallahu aleyhi ve sellem) bize namaz kılmamızı emrettiği gecedir. O (Ramazan’ın yirmi yedinci gecesidir, dedi.”

Ancak Şu’be şu cümlede şüphe etmiştir. “O, Resûlullah’ın (sallallâhu aleyhi ve sellem) bize emrettiği gecedir.” Şu’be: “Bu cümleyi bana Übeyy’den bir arkadaşım da rivayet etti.” demiştir. (Müslim, salâtü’l-müsafirîn 179; Ebû Dâvûd, şehru Ramażan 2, 6)

Açıklama:

İmkânı olanlar da bu 27.geceyi ibadetle değerlendirebilirler.

Muhakkik alimler, Kadir gecesi hakkındaki rivayetlerin farklı farklı olmasını onun her sene tekli geceler içinde değiştiğini; bir sene 27.gece diğer sene 23.gece sonraki sene 21.gece, bir sene 25.gece bir sonraki sene ise 29.gece olabileceğini söylemişlerdir. (en-Nevevî, Şerhu Sahîh-i Müslim, 6/43)

 

Kadir Gecesini Değerlendirenlere Müjde

 وَعَنْ أَبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : مَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيماَناً واحْتِسَاباً ، غُفِر لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذنْبِهِ.

Ebû Hüreyre’den (radıyallahu anh) rivayet edildiğine göre Nebî (sallallâhu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Faziletine inanarak ve karşılığını Allah’tan bekleyerek Kadir gecesinda namaz kılan kişinin geçmiş günahları bağışlanır.” (Buhârî, îmân 25, 27, 28, 35, savm 6, terâvih 1, leyletü’l-kadr 1; Müslim, müsâfirûn 173-176)

Açıklama:

Bin aydan hayırlı olan Kadir gecesinin değer ve faziletine inanarak ve karşılığını Allah’tan bekleyerek namaz kılarak değerlendiren kimsenin günahlarının affedileceği Allah’ın rahmetinden umulur.

 

Kadir Gecesi Duası

 عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَرَأَيْتَ إِنْ عَلِمْتُ أَيُّ لَيْلَةٍ لَيْلَةُ الْقَدْرِ مَا أَقُولُ فِيهَا قَال قُولِي اَلَّلهُمَّ إِنَّكَ عُفُوٌّكَرِيمٌ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّي.

Hazreti Âişe (radıyallâhu anhâ) şöyle demiştir: “Ey Allah’ın Resûlü! Kadir gecesinin hangi gece olduğunu bilecek olursam, o gece nasıl dua edeyim?” O da ‘Allah’ım! Sen çok affedicisin, kerimsin. Affetmeyi seversin. Beni bağışla!’ diye dua et.” buyurmuştur. (Tirmizî, deavât 84; el-Hâkim, el-Müstedrek 1/712)

Açıklama:

Kadir gecesinde dua sünnettir. Bu gece, duaların kabul vakitlerinden birisidir. Bundan dolayı Peygamber Efendimiz, Kadir gecesinin olduğuna kanaat getiren kimsenin, günahlarının affı için Allah’a yalvarmasını tavsiye etmiştir.

Bin aydan daha hayırlı Kadir gecesi hakkında Peygamber Efendimiz’in sözleri son on gece üzerinde yoğunlaşmıştır. Kendisinin de uygulamasının bu yönde olduğu görülmektedir. Dolayısıyla son on gecenin her biri Kadir gecesi niyetiyle değerlendirilmelidir. Gecelerde de duamız: “Allah’ım! Sen çok affedicisin, kerimsin. Affetmeyi seversin. Beni bağışla!..”