Namazın Mekruhları -3

86. DERS

 

NAMAZIN MEKRUHLARI – 3

 

Kıyamın dışında kıraat yapmak (Kuran okumak). Mesela kıyamdaki kıraati rükûda tamamlamak mekruhtur. Aynı şekilde intikal (bir rükünden diğerine geçişte) söylenmesi gereken zikri, intikal bittikten sonra yapmak da mekruhtur. Çünkü bunda iki tane ihlal vardır. Biri, yapılması gereken yerde yapılmaması; diğeri, yapılmaması gereken yerde yapılması.

 

Nafilelerin her bir iki rekatında (şef’), birinci rekatın kıraatini uzatmak. Ancak, Efendimiz’den ya da sahabeden rivayet edilen bir okuyuş varsa bu hariçtir. Mesela Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) vitir namazının birinci rekatında A’lâ, ikinci rekatında Kafirûn, üçüncüde ise İhlas surelerini okumuştur. Vitir namazı her ne kadar vacip olsa da, içindeki kıraat açısından nafilenin hükmüne dahildir. Ebu’l-Yüsr el-Pezdevî ise, nafilelerin birinci rekatında uzun okumanın mekruh olmadığını söylemiştir. Çünkü nafile, farza nisbeten daha rahat/geniş bir namazdır. 

 

İkinci rekatta, birinci rekattan iki ya da daha çok ayet fazladan okumak. Üçüncü rekatı uzatmak ise mekruh değildir. Çünkü üçüncü rekat, nafile namazlarda ikinci iki rekatın (şef’in) başlangıcıdır. Söz konusu kerahet, farzlarda ittifakla, nafilelerde de en kuvvetli görüşe göre geçerlidir. Bu noktada nafileler de farz kapsamına dahil edilmiştir. Tabi bu kural, mevcut genişliğini daraltan/tahsis eden bir rivayet bulunmadığı sürece böyledir. 

 

Farz namazın bir rekatında aynı surenin iki defa okunması mekruhtur. İki ayrı rekatta aynı surenin okunması da böyledir. Bu kerahet, başka ve bir sure ezberinde olduğu halde ve kasten yapan kişi için geçerlidir. Çünkü böyle bir uygulamaya dair rivayet gelmemiştir. Ancak eğer kişinin ezberinde başka sure yoksa, aynı sureyi ikinci rekatta okuması o kişiye vacip olur. Çünkü Fatiha suresinden sonra zamm-ı sure okumak vaciptir. 

 

Eğer unutarak ikinci rekatta, birinci rekatta okuduğu sureye başlarsa, onu sonuna kadar devam ettirir. Zira Allah Resulü şöyle buyurmuştur: “Bir sureye başladığında onu okumak istediğin yere kadar oku!” 

 

Ana metinde farz kaydı getirilmiştir. Çünkü aynı surenin bir rekatta tekrar edilmesi, nafilelerde mekruh değildir. Çünkü nafilelerde genişlik ve kolaylık vardır. Nitekim Allah Resulü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem), teheccüd namazında bir ayeti tekrar edip durduğu vakidir. Seleften bazıları da gece namazdayken azap, rahmet, ümit ya da korku ifade eden ayetleri çokça tekrar ediyorlardı. 

 

Kuran’daki tertibin tersine, ikinci rekatta, birinci rekatta okuduğu sureden önceki sureyi okumak da mekruhtur. İbn Mesud hazretleri (r.a) şöyle demiştir: “Kur’an’ı tersine okuyan, tersine döner.” Ancak bir kimse birinci rekatta kasıtsız olarak Nâs suresini okumuşsa, onu ikinci rekatta da tekrarlar. Bu şekilde mekruh olmaz. Çünkü bununla, Kur’an’ı tersine okumadaki kerahetten sakınmış olur. Eğer namazlarını hatimle kılan biri birinci rekatta Nâs suresini okumuşsa, ikinci rekatta Bakara Suresinin başından başlayabilir. Çünkü Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “İnsanların en hayırlısı, yolculuk yapandır.” Yani Kur’an’ı bitirdikten sonra ara vermeden tekrar baştan başlayandır.

 

İkinci rekatta, birinci rekatta okuduğu surenin bir sonrakini değil iki sonrakini okumak, yani iki surenin arasını bir sure atlayarak açmak mekruhtur. Çünkü bunda, surelerden birini tercih edip diğerini terk etme fiili vardır. Bazı alimler arada atlanan sure uzun olursa bunun mekruh olmadığını söylemişlerdir. Bu şekilde sanki arada iki kısa sure atlanmış gibi olur. Bir sureden okurken, o surenin bazı ayetlerini atlayıp başka bir ayete geçmek de mekruh görülmüştür. 

 

Aynı şekilde aralarında bir veya daha fazla sure bulunan iki ayrı sureyi birleştirip bir rekatta okumak da mekruhtur. Hülasa isimli eserde, bunun nafilelerde mekruh olmadığı belirtilmiştir. 

 

Namazda kastî olarak bir kokuyu koklamak ve elbiseyi veya yelpazeyi kullanarak kokuyu kendisine doğru bir ya da iki defa estirmek mekruhtur. Çünkü bu, namazın fiillerinden değildir ve aynı zamanda namazdaki huşûya terstir. 

 

Secdedeyken el ve ayak parmaklarını kıble tarafından başka bir yere çevirmek mekruhtur. Zira Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Gücü yettiğince azalarını kıbleye çevirsin.” Secde dışında da parmakların kıbleye çevrilmesi gerekir, aksi durum mekruhtur. Çünkü bu durumda sünnet olan şeklin dışına çıkılmış olur. 

 

Rükuda iki eli iki dizin üzerine koymayı terk etmek mekruhtur. Aynı şekilde iki secde arasında ve teşehhütte, iki eli uylukların üzerine koymayı terk etmek, kıyamda sağ eli sol elin üzerine koymayı terk etmek mekruhtur. Çünkü bunlarda da yine sünnetin terki söz konusudur. 

 

 

 

الدرس السادس والثمانون

 

مكروهات الصلاة -3

 

والقراءة في غير حالة القيام، وإطالة الركعة الأولى في التطوع، وتطويل الثانية على الأولى في جميع الصلوات، وتكرار السورة في ركعة واحدة من الفرض، وقراءة سورة فوق التي قرأها، وفصله بسورة بين سورتين قرأهما في ركعتين، وشم طيب، وترويحه بثوبه أو مِروحَةٍ مرة أو مرتين، وتحويل أصابع يديه أو رجليه عن القبلة في السجود وغيره، وترك وضع اليدين على الركبتين في الركوع.

 

"والقراءة في غير حالة القيام" كإتمام القراءة حالة الركوع. ويكره أن يأتي بالأذكار المشروعة في الانتقال بعد تمام الانتقال، لأن فيه خَلَلين تركه في موضع وتحصيله في غيره. "و" يكره "إطالة الركعة الأولى في" كل شفع من "التطوع"، إلا أن يكون مرويا عن النبي صلى الله عليه وسلم أو مأثورا عن صحابي كقراءة {سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى} و {قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ} و {قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ} في الوتر. فإنه من حيث القراءة ملحق بالنوافل. وقال الإمام أبو اليسر لا يكره لأن النوافل أمرها أسهل من الفرض. 

 

"و" يكره "تطويل" الركعة "الثانية على" الركعة "الأولى" بثلاث آيات فأكثر. لا تطويل الثالثة لأنه ابتداء صلاة نفل. "في جميع الصلوات" الفرض بالاتفاق، والنفل على الأصح، إلحاقا له بالفرض غير ما لم يرد فيه تخصيص من التوسعة. "و" يكره "تكرار السورة في ركعة واحدة من الفرض" وكذا تكرارها في الركعتين إن حفظ غيرها وتعمده، لعدم وروده، فإن لم يحفظه وجب قراءتها لوجوب ضم السورة للفاتحة، وإن نسي لا يترك لقوله صلى الله عليه وسلم: "إن افتتحتَ سورة فاقرأها على نحوها". وقيد بالفرض لأنه لا يكره التكرار في النفل، لأن شأنه أوسع، ولأنه صلى الله عليه وسلم قام إلى الصباح بآية واحدة يكررها في تهجده، وجماعة من السلف كانوا يحيون ليلتهم بآية العذاب أو الرحمة أو الرجاء أو الخوف. 

 

"و" يكره "قراءة سورة فوق التي قرأها"، قال ابن مسعود رضي الله عنه من قرأ القرآن منكوسا فهو منكوس. وإذا قرأ في الأولى {قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ} لا عن قصد، يكررها في الثانية ولا كراهة فيه حذرا عن كراهة القراءة منكوسة. ولو ختم القرآن في الأولى يقرأ من البقرة في الثانية لقوله صلى الله عليه وسلم: "خير الناس المرتحل" يعني الخاتم المفتتح. "و" يكره "فصله بسورة بين سورتين قرأهما في ركعتين" لما فيه من شبهة التفضيل والهجر. وقال بعضهم لا يكره إذا كانت السورة طويلة، كما لو كان بينهما سورتان قصيرتان، ويكره الانتقال لآية من سورتها ولو فصل بآيات، والجمع بين سورتين بينهما سور أو سورة، وفي الخلاصة لا يكره هذا في النفل. 

 

"و" يكره "شم طيب" قصدا، لأنه ليس من فعل الصلاة. "و" يكره "ترويحه" أي جلب الرَّوح وهو نسيم الريح. "بثوبه أو مِروَحة" بكسر الميم وفتح الواو "مرة أو مرتين" لأنه ينافي الخشوع وإن كان عملا قليلا. "و" يكره "تحويل أصابع يديه أو رجليه عن القبلة في السجود" لقوله صلى الله عليه وسلم: "فليوجِّهْ من أعضائه إلى القبلة ما استطاع". "و" في "غيره" أي السجود لما فيه من إزالتها عن الموضع المسنون. "و" يكره "ترك وضع اليدين على الركبتين في الركوع"، وترك وضعهما على الفخذين فيما بين السجدتين وفي حال التشهد، وترك وضع اليمين على اليسار حال القيام لتركه السنة.