İmamlığın Şartları

(Dipnot: İmamla cemaat yapmak, namazın küçük bir kısmında dahi olsa imama tabi olmaktır. İmam,  kendisine tabi olunan kimsedir. Cemaat ise, farklı gruplardan (kişilerden) oluşan topluluktur. Şeriatta cemaat, erkek olsun kadın olsun, hür olsun köle olsun ya da akıllı (yedi yaşının üstündeki) çocuk olsun, imamla beraber bir kişinin daha bulunmasıdır. ) İmamlık, müezzinlikten daha faziletlidir. Zira Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) ve Dört Halife, hep imamlık yapmışlardır. En faziletli olanı, imamın aynı zamanda muezzin olmasıdır. Bizim görüşümüz böyledir. Bu aynı zamanda İmam Ebu Hanife’nin de görüşüdür.  Cemaatle namaz sünnettir. (Dipnot: Cemaatle namaz sünnet-i ayndır. Sadece teravihte sünnet-i kâfiyedir. Ramazanda vitir namazını cemaatle kılmak müstehaptır. Başka zamanlar ise mekruhtur. Ayrıca, insanları çağıraraka nafile namazı cemaatle kılmak da mekruhtur. Küsuf namazında cemaat müstehap, korku namazında mekruhtur. Gunye (Gunyetü’l-mütemellî) adlı eserde şöyle denilmiştir: En sahih olan, evde kılınan cemaatle kılınan namazın, fazilet açısından fark etse de mescidde kılınan namaz gibi olmasıdır. Son oturuşun sonunda da olsa cemaate yetişen kişi, cemaatle namazın faziletini kazanmış olur.)  En sahih görüşe göre ise sünnet-i müekkededir (kuvvetli sünnet). Kuvvet açısından vacibe benzer.  Cemaatle namazın vacibe benzer şekilde sünnet-i müekkede olmasının delili, Allah Rasulü’nün namazlarını hep cemaatle kılmasıdır. Efendimiz şöyle buyurmuştur: “Cemaatle kılınan namaz, tek başınıza kıldığınız namazdan yirmi beş cüz (derece) daha faziletlidir.” Dolayısıyla özürsüz yere cemaati terketmek caiz değildir. Çünkü o, İslam’ın şeâirinden (alâmetlerinden) ve dinin özelliklerindendir.  Cemaatin sevabı, evde imamla beraber akıllı çocuk olsun kadın olsun bir kişi de bulunsa hasıl olur.  Cuma namazında ise iki ya da üç kişinin bulunması şarttır. Bunu ilerde açıklayacağız.  Cemaatle namaz, hür erkekler için sünnet-i müekkededir. Çünkü köle, efendisinin işleriyle meşguldür. (Ondan izinsiz gelmesi mümkün olmaz). Cemaatle namazın sünnet-i müekkede olması, özürsüz olmaya bağlıdır. Özürlü kişilerden bu vazife düşer.  Özrü bulunmayan (sıhhatli) erkekler için imam olmanın şartı altıdır: Birincisi müslüman olmaktır. Bu umumî bir şarttır. Buna göre ahireti ya da Hazreti Ebu Bekir’in (ra) halifeliğini (icma kararı olduğu için) ve sahabe olduğunu inkar eden, ilk iki halifeye söven, şefaati inkar eden ya da buna benzer, kişiyi küfre sokacak sıfatlara sahip olan kişinin, müslümanlığını izhar etse bile, imamlığı geçerli değildir.  İkinci şart, büluğa ermektir. Çünkü çocuğun namazı nafile hükmündedir. Nafile ise imamlık için yeterli ve bağlayıcı değildir.  Akıl, imamlık için üçüncü şarttır. Çünkü akıl olmadan namaz da geçerli değildir. Tıpkı sarhoşta olduğu gibi.  İmamlıkta diğer bir şart erkek olmaktır. Bununla kadının imam olamayacağı ifade edilmiş oluyor. Zira Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), namazdaki saf düzenini açıklarken kadınların en arkada olmasını emir buyurmuştur. (Bu da onların önde (imam) olamayacağını gösterir. ) İmamlıkta diğer bir şart da, imamın namazı geçerli kılacak miktarda kıraat yapmasıdır. Bu da ihtilafları da izale edecek şekilde (bir satır uzunluğunda) bir ayettir. Diğer bir şart ise özürlerden uzak olmaktır. Çünkü özürlünün namazı zarurete bina edilmiştir. Özürsüz kimsenin zarureti olmayacağından, özürlüye tabi olması sahih olmaz. Devamlı burun kanaması olan, fe harfiyle kekeme konuşan, sin harfini peltek se, ra harfini ğayn okuyan ve benzeri peltek okuyuşlu kişilerin bu halleri de birer özürdür ve bunlar imam olamazlar. (Dipnot: Böyleleri ancak kendileri gibi kişilere imam olabilirler. Ebu Bekir Muhammed b. Fadl ve İbn Emîr-i hâcc de bunu caiz görmüştür.) Peltek kişiler, Kuran’da peltek okunmaya bir yer bulamazlarsa ve dillerini düzeltmekten aciz kalırlarsa, (imamlık yapamasalar da) kıldıkları namaz kendileri için geçerlidir. Eğer peltekliğini düzeltmek için uğraşmazsa, namazları fasit olur (bozulur). (Dipnot: Ebu’l-Leys es-Semerkandî’nin fetvalarında şöyle geçer: Elhamdülillah yerine elhemdülillah derse (ha harfini he okursa), gul hüvallah yerine kül hüvallah derse (kaf harfini kef okursa), bundan başkasına gücü yetmeyenler ya da dilinde hastalık olanlar için bu geçerlidir. Fakih demiştir ki: Dilinde hastalık olmayıp da diline bu şekilde geliyorsa, onun kıraati de geçerli olur.) İmamlıkta son bir şart ise, mazur görülmeyecek bir necasetin bulunmaması ve avret mahallerinin açık olmamasıdır. Zira üzerinde necaset taşıyan, temiz kimseye, çıplak olan da örtülü kişiye imamlık yapamaz. 

الدرس الثالث والسبعون

باب الإمامة

هي أفضل من الأذان والصلاة بالجماعة سنة للرجال الاحرار بلا عذر. وشروط صحة الإمامة للرجال الأصحاء ستة أشياء: الإسلام والبلوغ والعقل والذكورة والقرءاة والسلامة من الأعذار كالرُعاف والفأفأة واللَثْغ وفقد شرط كطهارة وستر عورة.

"هي" أي الإمامة "أفضل من الأذان" لمواظبته صلى الله عليه وسلم والخلفاء الراشدين عليها. والأفضل كون الإمام هو المؤذن، وهذا مذهبنا وكان عليه أبو حنيفة رحمه الله. "والصلاة بالجماعة سنة" في الأصح مؤكدة شبيهة بالواجب في القوة. "للرجال" للمواظبة ولقوله صلى الله عليه وسلم: "صلاة الجماعة أفضل من صلاة أحدكم وحده بخمسة وعشرين جزءا". وفي رواية "درجة"، فلا يسع تركها إلا بعذر، لأنها من شعائر الإسلام ومن خصائص هذا الدين. ويحصل فضل الجماعة بواحد ولو صبيا يعقل أو امرأةً ولو في البيت مع الإمام. وأما الجمعة فيشترط ثلاثة أو اثنان كما سنذكره. "الأحرار" لأن العبد مشغول بخدمة المولى. "بلا عذر" لأنها تسقط به.

"وشروط صحة الإمامة للرجال الأصحاء ستة أشياء: الإسلام" وهو شرط عام، فلا تصح إمامة منكِر البعث أو خلافة الصديق أو صحبته أو يسب الشيخين أو ينكر الشفاعة أو نحو ذلك ممن يظهر الإسلام مع ظهور صفته المكفِّرة له. "والبلوغ" لأن صلاة الصبي نفل، ونفله لا يلزمه. "والعقل" لعدم صحة صلاته بعدمه كالسكران. "والذكورة" خرَّج به المرأةَ للأمر بتأخيرهن. "والقراءة" بحفظ آية تصح بها الصلاة على الخلاف. 

"و" السادس "السلامة من الأعذار" فإن المعذور صلاته ضرورية فلا يصح اقتداء غيره به، "كالرُعاف" الدائم، "والفأفأة" بتكرار الفاء فلا يتكلم إلا به "واللَّثْغ" تحرك اللسان من السين إلى الثاء ومن الراء إلى الغين ونحوه لا يكون إماما. وإذا لم يجد في القرآن شيئا خاليا عن لُثْغة وعجز عن إصلاح لسانه آناء الليل وأطراف النهار فصلاته جائزة لنفسه، وإن ترك التصحيح والجهد فصلاته فاسدة. "و" السلامة من "فقد شرط كطهارة" فإن عدمها بحمل خبث لا يعفى لا تصح إمامته لطاهر. "و" كذا حكم "ستر عورة" لأن العاري لا يكون إماما لمستور.