Namazın Sünnetleri -4

70. DERS Rükudan kalktıktan sonra azâlar yerli yerine oturacak şekilde ayakta durmak sünnettir. Çünkü Allah Resulü’nden gelen uygulama (tevarüs) bu şekildedir. Secdeye giderken önce dizleri, sonra elleri en son yüzü ellerin arasına gelecek şekilde yere koymak sünnettir. Secdeden ayağa kalkarken bunun tersi sıralamayla kalkmak, yani önce yüzü, sonra elleri sonra da dizleri yerden kaldırmak da sünnettir. Bu sıralama özrü olmayanlar için geçerlidir. Eğer insan zayıfsa, mest giyiyor da (farklı şekilde hareket etmesi gerekiyorsa), gücü yettiği şekilde davranır. Söz konusu sıralamanın delili Allah Resulü’nün uygulamasının bu şekilde olmasıdır.  Secdeye giderken tekbir getirmek sünnettir. Bunu daha önce ifade etmiştik. Secdeden kalkarken de tekbir getirmek, rivayete binaen sünnettir.  Secdenin iki elin arasına yapılması da Müslim’de geçen rivayette belirtilen Allah Resulü’nün uygulamasına bağlı olarak sünnettir. Buhari’deki rivayete göre, Efendimiz secdede iki elini iki omuz hizasına koymuştur. İmam Şafii Hz. de bu rivayeti tercih etmiştir. Secdede üç defa ‘sübhane rabbiyel azîm’ demek sünnettir. Nitekim bu konudaki rivayeti daha önce zikretmiştik.  Erkeğin secdede karnını uyluklarından, dirseklerini yanlarından, kollarını yerden uzak tutması sünnettir. Bunu, haram kılınan ezaya girmemek için insanlara zahmet vermeksizin yapmalıdır. Allah Resulü secde ettiğinde, küçük bir hayvan yavrusu karnının altından geçmek istese geçebilirdi. Kollarını açtığından dolayı koltuk altının beyazlığı görünürdü. Efendimiz şöyle buyurmuştur: Yırtıcıların yere serildiği gibi secdede yere serilme, avuç içine dayan, pazularını aç, bu şekilde yaparsan bütün uzuvların secde yapmış olur. Kadının secdede daha fazla eğilmesi, karnını uyluklarına yapıştırması sünnettir. Zira Allah Resulü iki kadının namaz kıldığını görmüş ve onlara şöyle demiştir: Secde ettiğinizde vücudunuzun uzuvlarını birbirine değdirin. Çünkü kadınlar bu konuda erkekler gibi değildir. Zira kadının vücudu örtülmesi gereken bir avrettir.  Birinci secdeden sonra doğrulmak sünnettir. Buradaki doğrulmaktan maksat, kalkmayı tamamlamaktır. Yoksa oturmaya yakın bir şekilde secdeden kalkmak farzdır.  İki secde arasında oturmak, oturma esnasında elleri tıpkı teşehhüd halinde olduğu gibi uylukların üzerine koymak da sünnettir. Zira Allah Resulü böyle yapmıştır. En sahih görüşe göre otururken eller dizleri kavramaz, uyluklar üzerinde durur.  Erkeğin otururken sol ayağını yere serip sağ ayağını dikmesi, bu arada sağ ayağın parmaklarını kıbleye çevirmesi sünnettir. İbn Ömer’den (ra) gelen rivayette bu şekilde tarif edilmiştir. Kadın ise namazda otururken teverrük yapar. Teverrük, kalçaların üzerine oturup, uylukları birbirinin üzerine koymak, sol ayağını sağ baldırının altından dışarı çıkarmaktır. Çünkü bu hal, kadının tesettürü için daha uygundur. 

الدرس السبعون

سنن الصلاة - 4

والقيام بعده مطمئنا، ووضع ركبتيه ثم يديه ثم وجهه للسجود، وعكسه المنهوض، وتكبير السجود وتكبير الرفع، وكون السجود بين كفيه، وتسبيحه ثلاثا، ومجافاة الرجل بطنه عن فخذيه، ومرفقيه عن جنبيه، وذراعيه عن الأرض، وانخفاض المرأة ولِزْقها بطنها بفخذيها، والقومة والجلسة بين السجدتين، ووضع اليدين على الفخذين كحالة التشهد، وافتراش رجله اليسرى ونصب اليمنى، وتورك المرأة.

"و" يسن "القيام بعده" أي بعد الرفع من الركوع "مطمئنا" للتوارث. "و" يسن "وضع ركبتيه" ابتداء على الأرض، "ثم يديه ثم وجهه" عند نزوله "للسجود" ويسجد بينهما. "و" يسن "عكسه للنهوض" للقيام بأن يرفع وجهه ثم يديه ثم ركبتيه إذا لم يكن به عذر. وأما إذا كان ضعيفا أو لابِسَ خفٍّ فيفعل ما استطاع، لأن رسول الله صلى الله عليه وسلم كان إذا سجد وضع ركبتيه قبل يديه وإذا نهض رفع يديه قبل ركبتيه. 

"و" يسن "تكبير السجود" لما روينا، "و" يسن "تكبير الرفع" منه للمروي. "و" يسن "كون السجود" أي جعل السجود "بين كفيه"، وذلك لأنه صلى الله عليه وسلم كان إذا سجد وضع وجهه بين كفيه رواه مسلم. وفي البخاري لما سجد وضع كفيه حذو منكبيه وبه قال الشافعي رحمه الله. "و" يسن "تسبيحه" أي السجود بأن يقول سبحان ربي الأعلى "ثلاثا" لما روينا. 

"و" يسن "مجافاة الرجل" أي مباعدته "بطنه عن فخذيه، و" مجافاة "مرفقيه عن جنبيه و" مجافاة "ذراعيه عن الأرض" في غير زحمة حذرا عن الإيذاء المحرم، لأنه صلى الله عليه وسلم كان إذا سجد جافى حتى لو شاءت بهيمة أن تمر بين يديه لمرت. وكان صلى الله عليه وسلم يَجْنح حتى يُرى وَضْعُ إبطيه أي بياضهما، وقال عليه السلام: "لا تبسط بسط السَبُع وادْعَم على راحَتَيْك وأَبْدِ ضَبْعَيْك فإنك إذا فعلت ذلك سجد كل عضو منك". 

"و" يسن "انخفاض المرأة ولِزْقُها بطنها بفخذيها". لأنه عليه السلام مر على امرأتين تصليان فقال: "إذا سجدتما فضما بعض اللحم إلى بعض فإن المرأة ليست في ذلك كالرجل لأنها عورة مستورة". "و" تسن "القومة" يعني إتمامها، لأن الرفع من السجود فرض إلى قرب القعود فإتمامه سنة. "و" تسن "الجلسة بين السجدتين. و" يسن "وضع اليدين على الفخذين" حال الجلسة، فيكون "كحالة التشهد" كما فعله النبي صلى الله عليه وسلم ولا يأخذ الركبة هو الأصح. "و" يسن "افتراش" الرجل "رجله اليسرى ونصبه اليمنى" وتوجيه أصابعها نحو القبلة كما ورد عن ابن عمر رضي الله تعالى عنه. "و" يسن "تورك المرأة" بأن تجلس على أليتها وتضع الفخذ على الفخذ وتُخرج رجلَها من تحت وَرِكها اليمنى، لأنه أستر لها.