Namazın Vacipleri –2

65. Ders Namazın Vacipleri – 2 Fatiha’yı zamm-ı sureden önce okumak, secde esnasında alınla beraber burnu da yere koymak, ikinci secdeyi her rekatta sonraki fiillere intikal etmeden önce yapmak, rükünleri itminan (iç huzuru/tadil-i erkan) ile yapmak, ilk oturuş, sahih görüşe göre ilk oturuşta tahiyyat okumak, ayrıca tahiyyatı son oturuşta da okumak, tahiyyatı okuduktan sonra vakit geçirmeden üçüncü rekata kalkmak, aleyküm demeden selam kelimesiyle selam vermek vaciptir.  Fatiha’yı zamm-ı sureden önce okumak vaciptir. Çünkü bu konuda Efendimiz’in devamlılığı (muvazabe) vardır. Eğer fatihadan önce zamm-ı sureyi okumaya başlar sonra hatırlayıp Fatiha’yı okursa, ardından tekrar zamm-ı sure okur ve namazın sonunda sehiv secdesi yapar. Fatiha’yı iki kez okuyup sonra zamm-ı sure okuduğunda da durum aynıdır.  Burnun sert kısmını alınla beraber secdede yere koymak vaciptir. Çünkü bu konuda da Efendimiz’in muvazabeti (devamlılığı) vardır. Sahih görüşe göre, secdeyi sadece burunla yapmak caiz değildir.  Hem farzlarda hem de diğer namazlarda iki secde arasındaki tertibi korumak da vaciptir. Bu da, iki secdeyi peş peşe yapıp, ikinci secdeyi sonraki fiillere intikal etmeden önce eda etmekle, yani ikinci secdenin dışındaki fiillerden sonraya bırakmamakla gerçekleşir. Zira bu konuda da Efendimizin sürekli uygulaması vardır. Eğer ikinci secdeyi unutursa, son oturuştan sonra da olsa onu eda eder. Bu durumda son oturuşu tekrar yapar.   Rükünleri yerine getirirken itminan (tadil-i erkân) vaciptir. Bu da organların rükuda, secdede sakince yerine konması, her şeyin yerli yerince olması demektir. Sahih olan görüş budur. Çünkü tadil-i erkan, rüknü tamamlayıcı bir unsurdur. Cürcani’nin dediği gibi sünnet de değildir, Ebu Yusuf’un dediği gibi farz da değildir.  Rüku ve secdede tadil-i erkanın vacip olduğuna dair delilin gereği olarak, ayakta dururken, iki secde arasında otururken,  rükudan kalkınca da bu tadil-i erkan vaciptir. Çünkü Allah Resulü hem kendisi namazı böyle kılmış hem de rükünleri tam yerine getirmeyen kişiye böyle emir buyurmuştur. Nitekim muhakkik alim Kemal b. Hümam ve onun talebesi İbn Emir Hâc da böyle hükmetmişler, doğru görüşün bu olduğunu söylemişlerdir.  İlk oturuş sahih görüşe göre hükmen de olsa vaciptir. Mesbuk (cemaatle namazın birinci rekatını kaçıran), imamla beraber (mesela sabah namazının) sonunda otursa da bu onun için hükmen birinci oturuş sayılır. (Onun son oturuşu imam selam verdikten sonra ayağa kalkıp kazasını yaptıktan sonraki oturuşudur ki bu oturuş farzdır). İlk oturuşun vacip olmasının delili de yine Allah Resulü’nün muvazabetidir (devamlı yapması). İlk oturuşu unutup ayağa kalkan kişinin namazın sonunda sehiv secdesi yapması vaciptir.  İlk oturuşta tahiyyat okumak da vaciptir. Buradaki “sahih olan görüş” kaydı, hem ilk oturma hem de o oturuşta tahiyyat okumakla alakalıdır. Bu kayıt, ikisinin de sünnet olduğuna ya da sadece tahiyyat okumanın sünnet olduğuna dair görüşü reddetmek içindir. Evet, ikisi de vaciptir çünkü Allah Resulü’nün bu konuda muvazabeti vardır. Aynı şekilde son oturuşta tahiyyat okumak da muvazabetten dolayı vaciptir.  Birinci oturuşta tahiyyatı okuduktan sonra vakit kaybetmeden üçüncü rekata kalkmak da namazın vaciplerindendir. Bundan dolayıdır ki, tahiyyattan sonra unutarak bir rükün kadar bekleyen kişi, sehiv secdesi yapar. Çünkü bu durumda ayağa kalkma vacibini geciktirmiş olur.  Namazın sonunda selam diyerek sağa sola selam vermek vaciptir. İbn Mesud’un rivayetinde geçtiği üzere farz değildir. Selam verirken “aleyküm” demek şart değildir. Çünkü selam demekle maksat hasıl olmaktadır. Bu hükmün delili de yine muvazabettir.

الدرس الخامس والستون

واجبات الصلاة - 2

وتقديم الفاتحة على السورة، وضم الأنف للجبهة في السجود، والإتيان بالسجدة الثانية في كل ركعة قبل الانتقال لغيرها، والأطمئنان في الأركان، والقعود الأول، وقراءة التشهد فيه في الصحيح، وقراءته في الجلوس الأخير، والقيام الى الثالثة من غير تراخ بعد التشهد، ولفظ السلام دون عليكم. 

"و" يجب "تقديم الفاتحة على" قراءة "السورة" للمواظبة. حتى لو قرأ من السورة ابتداء فتذكر يقرأ الفاتحة ثم يقرأ السورة ويسجد للسهو، كما لو كرر الفاتحة ثم قرأ السورة. "و" يجب "ضم الأنف" أي ما صلب منه "للجبهة في السجود" للمواظبة عليه. ولا تجوز الصلاة بالاقتصار على الأنف في السجود على الصحيح. "و" يجب مراعاة الترتيب فيما بين السجدتين وهو "الإتيان بالسجدة الثانية في كل ركعة" من الفرض وغيره "قبل الانتقال لغيرها" أي لغير السجدة من باقي أفعال الصلاة للمواظبة، فإن فات يسجدها ولو بعد القعود الأخير ثم يعيد القعود. 

"و" يجب "الاطمئنان" وهو التعديل "في الأركان" بتسكين الجوارح في الركوع والسجود حتى تطمئن مفاصله في الصحيح، لأنه لتكميل الركن لا سنة كما قاله الجرجاني ولا فرض كما قاله أبو يوسف. ومقتضى الدليل وجوب الاطمئنان أيضا في القومة والجلسة والرفع من الركوع للأمر به في حديث المسيء صلاته، وللمواظبة على ذلك كله. وإليه ذهب المحقق الكمال بن الهمام وتلميذه ابن أميرحاج وقال إنه الصواب. 

"و" يجب "القعود الأول" في الصحيح ولو كان حكما، وهو قعود المسبوق ولو جلس تبعا للإمام لمواظبة النبي صلى الله عليه وسلم عليه. وسجوده للسهو لما تركه وقام ساهيا. "و" يجب "قراءة التشهد فيه" أي في الأول. وقوله "في الصحيح" متعلق بكل من القعود وتشهده. وهو احتراز عن القول بسنتهما أو سنية التشهد وحده للمواظبة. "و" يجب "قراءته" أي: التشهد "في الجلوس الأخير" أيضا للمواظبة. 

"و" يجب "القيام إلى" الركعة "الثالثة من غير تراخ بعد" قراءة "التشهد" حتى لو زاد عليه بمقدار أداء ركن ساهيا يسجد للسهو لتأخير واجب القيام للثالثة. "و" يجب "لفظ السلام" مرتين في اليمين واليسار للمواظبة ولم يكن فرضا لحديث ابن مسعود. "دون عليكم" لحصول المقصود بلفظ السلام دون متعلقه، ويتجه الوجوب بالمواظبة عليه أيضا.