Oruç'un Çeşitleri -2

Orucun altı kısma ayrıldığını kısaca ifade etmiştik. Burada biraz daha tafsilatlı açıklayacağız. 

Oruç altı kısımdır: Farz, vacip, sünnet, mendup, nafile ve mekruh. Orucun birinci kısmı farz-ı ayndır. Bundan kastedilen de başta –ister Ramazan’da tutulsun isterse sonradan kaza edilsin – Ramazan orucudur. Ayrıca zıhar, adam öldürme, yemin, ihram ihlalleri gibi suçların cezası olarak tutulan keffaret oruçları da farzdır. Çünkü bu konularda hem metin hem de senet olarak kati rivayetler vardır. Bunlar icma ile de sabittir. Nezredilmiş oruçlar da farz grubundadır. Çünkü Allah Teala, “Nezirlerini (adaklarını) yerine getirsinler” (Hac Suresi, 29) buyuruyor.  İkinci kısım oruç, vaciptir. Bunun misali de nafile oruca başlayıp bozan birinin tutması gereken kaza orucu ile nezredilen itifakta tutulan oruçtur. (İtikaf, oruçlu olarak eda edilir.) Üçüncü kısım oruç, sünnettir. Bunun misali aşure orucudur. Bu oruç geçmiş bir senenin günahlarına keffarettir. Aşure orucu Muharrem ayının onuncu günü tutulan bir oruçtur. Fakat dokuzuncu günle beraber tutmak sünnettir. Çünkü Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem, son senesinde onuncu gün tutmuş ve “Seneye yaşarsam dokuzuncu günle beraber tutacağım” buyurmuştur.  Dördüncü kısım oruca gelince bu menduptur. Bunun örneği ise her ayın eyyâm-ı bîd denilen 13, 14 ve 15. günlerinde tutulan üç günlük oruçtur. Bunu tutan bütün ayı oruçlu geçirmiş gibi olur. Zira bir iyiliğe Allah Teala on katıyla mukabelede bulunmaktadır. Bu günlerin ‘bîd = beyaz’ diye isimlendirilmesinin sebebi ise bugünlerde ayın dolunay halinde olması, dolayısıyla ışığının parlak ve kuvvetli olmasıdır. Bir rivayette sahabi şöyle demiştir: “Allah Resulü bize eyyâm-ı bîd’de oruç tutmamızı ister ve derdi ki: Bugünlerde tutulacak oruç bütün zamanı oruçlu geçirme manasına gelir.”  Mendup kısmın diğer bir örneği, Pazartesi-Perşembe tutulacak oruçtur. Çünkü Allah Resulü şöyle buyurmuştur: “Ameller Allah’a Pazartesi ve Perşembe günlerinde arz edilir. Ben de amellerimin oruçken arz edilmesini isterim.”  Mendup oruçların bir diğer örneği ise Şevval ayında tutulan altı günlük oruçtur. Allah Resulü (sallallahu ve sellem) bu konuda şöyle buyurmuştur: “Kim Ramazan orucunu tutar da ardın da Şevval’den altı gün daha ilave ederse bütün ömrünü oruçlu geçirmiş gibi olur.” Başka bir mendup oruç örneği ise, tutulması istenen ve karşılığında mükafaat vad edilen –bu saydıklarımızın dışındaki- oruçlardır. Mesela Davut aleyhisselam’ın orucu bu kabildendir. Efendimiz’in şu beyanı bu orucu hem tarif etmekte hem de faziletini bildirmektedir: “Oruçların Allah’ın en sevimlisi Davud’un orucudur. O aleyhisselam, bir gün tutmaz, bir gün tutardı.” (Ebu Dâvud)

تقسيم الصوم - 2

ينقسم الصوم إلى ستة أقسام" ذكرت مجملة ثم مفصلة "فرض" عين "وواجب ومسنون ومندوب ونفل ومكروه."

"أما" القسم الأول وهو "الفرض فهو صوم" شهر "رمضان أداءً وقضاء وصومُ الكفارات" الظهار والقتل واليمين وجزاء الصيد وفدية الأذى في الإحرام، لثبوت بالقاطع من الأدلة سندا ومتنا والإجماع. "و" من هذا القسم الصوم "المنذورُ" فهو فرض "في الأظهر" لقوله تعالى: {وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ} (الحج: 29) 

"وأما" القسم الثاني وهو "الواجب فهو قضاء ما أفسده من" صوم ِ"نفلٍ" لوجوبه بالشروع وصومِ الاعتكاف المنذورِ.

"وأما" القسم الثالث وهو "المسنون فهو صوم عاشوراء" فإنه يكفر السنة الماضية "مع" صوم "التاسع" لصومه صلى الله عليه وسلم العاشر وقال: "لَئِنْ بَقِيتُ إِلَى قَابِلٍ لَأَصُومَنَّ التَّاسِعَ". 

"وأما" القسم الرابع وهو "المندوب فهو صوم ثلاثة" أيام "من كل شهر" ليكون كصيام جميعه من جاء بالحسنة فله عشر أمثالها "ويُندب كونها" أي الثلاثة "الأيام البيض وهي الثالث عشر والرابع عشر والخامس عشر" سميت بذلك لتكامل ضوء الهلال، وشدة البياض فيها. لما في أبي داود كان رسول الله صلى الله عليه وسلم يأمرنا أن نصوم البيض ثلاثة عشرة وأربعة عشرة وخمسة عشرة. وقال: "هو كهيئة الدهر" أي: كصيام الدهر. 

"و" من هذا القسم "صوم" يوم "الإثنين و" يوم "الخميس" لقوله صلى الله عليه وسلم: "تُعرض الأعمال يومي الإثنين والخميس فأحب أن يُعرَض عملي وأنا صائم" "و" منه "صوم ست من" شهر "شوال"، لقوله صلى الله عليه وسلم: "من صام رمضان فأتبعه ستا من شوال كان كصيام الدهر". 

"و" منه "كل صوم ثبت طلبه والوعد عليه بالسنة" الشريفة، "كصوم داود عليه" الصلاة و "السلام: كان يصوم يوما ويفطر يوما وهو أفضل الصيام وأحبه إلى الله تعالى" لقول النبي صلى الله عليه وسلم: "أحب الصيام إلى الله صيام داود... وكان يفطر يوما ويصوم يوما". رواه أبو داود وغيره.