İstinca, Tuvalet Temizliği

Tuvalet temizliği, hem erkekler hem de kadınlar için sünnet-i müekkededir (kuvvetli sünnet). Çünkü Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) bunu sürekli yapmıştır. Ancak vacip değildir. Çünkü Peygamber Efendimiz, ara sıra da olsa bunu terk etmiştir. Ayrıca Efendimiz şöyle buyurmuştur: “Tuvalet temizliğinde taş kullanacak kişi tek sayıda kullansın. Kim bunu yaparsa güzel olur. Kim de yapamazsa bir sıkıntı olmaz.” Tuvalette ön ve arkadan çıkan pisliğin temizlenmesi, çıkış kısmının sınırlarını aşmadıkça sünnet-i müekkededir. Eğer sınırı aşarsa ve bir dirhem kadar olursa, izale edilmesi vacip hale gelir. çünkü bu, pisliğin giderilmesi için gereklidir. Taşla silinmesi yeterli olmaz. Dirhem miktarından da fazla olursa temizliğin yapılması farz hale gelir. Ön ve arkadaki pisliğin çıktığı kısmın gusül abdesti alırken mutlak suyla yıkanması farzdır. Eğer pislik çıkış yerini kaplamıyorsa (az ise), gusül ve abdestte yıkanması düşer (gerekmez). Tuvalet temizliğini, temiz, temizleyici, vücuda zarar vermeyen, değerli kabul edilmeyen bir maddeyle yapmak sünnettir. Tuvalette pisliği mutlak suyla yıkamak daha güzeldir. Çünkü üzerinde ittifak edilen temizlik ancak bu şekilde sağlanır. Hem bu şekilde sünnet de tam olarak yerine getirilmiş olur. Ayrıca taş pisliği azaltır ama tam olarak gideremez. Suyun dışında sıvının temizleyici olduğu konusunda ihtilaf edilmiştir. En faziletli olanı, her zaman her yerde en faziletli olanı, su ile taşı beraber kullanmaktır. Bu duruma önce taşla siler sonra da suyla yıkar. Çünkü Allah Teala Kuba ehlini tuvalet temizliğinde hem taş hem de su kullandıkları için övmüştür. Bu mutlak manada sünnettir. Doğru olan da budur ve fetva da buna göre verilmiştir. Kişinin sadece suyla ya da taşla yetinmesi de caizdir. Fazilet olarak fark etse de bu şekilde de sünneti yerine getirmiş olur. Sünnet olan, pisliğin çıktığı yerin yıkanmasıdır. Tuvalet temizliğinde kullanılacak taşların sayısını tek yapmak menduptur, sünnet-i müekkede değildir. Çünkü az önce zikrettiğimiz hadis-i şerif, kişiyi bu konuda muhayyer bırakmıştır. Daha azıyla temizlik mümkün olsa da üç taş kullanmak menduptur. Kişi, kötü koku kesilecek şekilde tuvalet temizliğinde hassasiyet göstermesi gerekir. Burada sayı zikredilmemiştir. Çünkü bu, kişinin kanaatine göre değişir. Kişi kalbi kesin bir şekilde tatmin oluncaya ya da ağırlıklı kanaat oluşuncaya (zann-ı galip) kadar bunu yapar. Aynı şekilde kişi makatını rahatlatma konusunda da hassasiyet gösterir, ta ki içindeki pislik izale olsun. Tabi ki bunlar oruç olmayan kişiler içindir. Oruç olanlar, içeriye su kaçmasıyla orucun bozulma riskinden dolayı hassasiyet göstermeseler de olur. Tuvalette temizliğini yapan kişi, elini yıkar ve makatını kurular. Bu oruçlu için gerekli bir şeydir. Oruçlu olmayan için ise müstehaptır. Çünkü kullanılmış bir suyun elbiseye bulaşma ihtimali vardır.

الاستنجاء

(شرح)

(والاستنجاء سُنَّة) مؤكدة للرجال والنساء لمواظبة النبي صلى الله عليه وسلم ولم يكن واجبا لتركه عليه السلام له في بعض الأوقات. وقال عليه السلام: "من استجمر فلْيُوتِر ومن فعل هذا فقد أحسن ومن لا فلا حرج". (مِن نجَس يخرج من السبيلين) جرى على الغالب. (ما لم يتجاوز المخرج) قيد بذلك لتسميته استنجاء ولكونه مسنونا. (وإن تجاوز) المخرج (وكان) المتجاوِز (قدر الدرهم) لا يسمى استنجاء. و(وجب إزالته بالماء) أو المائع لأنه من باب إزالة النجاسة فلا يكفي الحجر بمسحه. (وإن زاد) المتجاوِز (على) قدر (الدرهم) في المتجسدة أو على قدره مِساحةً في المائعة. (افتُرِض غسلُه) بالماء أو المائع. (ويفترض غسل ما في المخرج عند الاغتسال من الجنابة والحيض والنفاس) بالماء المطلق (وإن كان ما في المخرج قليلا) لَيسقط فرضية غسله للحدَث. (و) يسن (يستنجي بحجر مُنْقٍ ونحوه) من كل طاهر مزيل بلا ضرر وليس متقوِّما ولا محترَما. 

(والغسل بالماء) المطلق (أحب) لحصول الطهارة المتفق عليها وإقامة السنة على الوجه الأكمل، ولأن الحجر مقلِّل ليس متمِّما. والمائع غير الماء مختلَف في تطهيره. (والأفضل) في كل زمان (الجميع بين) استعمال (الماء والحجر) مرتَّبا (فيمسح) الخارج (ثم يغسل) المخرج، لأن الله تعالى أثنى على أهل قباء بِإِتْباعهم الأحجارَ الماء. فكان الجميع سنة على الإطلاق في كل زمان وهو الصحيح وعليه الفتوى. (ويجوز) أي يصح (أن يقتصر على الماء) فقط، (أو الحجرِ) وهو دونهما في الفضل ويحصل به السنة وإن تفاوت الفضل، (والسنة إنقاء المحل) لأنه المقصود. (والعدد في) جعل (الأحجار) ثلاثة (مندوب) لقوله عليه السلام: "من استجمر فليُوتِر". (لا سنةٌ مؤكدة) لما ورد من التخيير لقوله صلى الله عليه وسلم: "من استجمر فليوتر مَن فعَل فقد أحسن ومن لا فلا حرج" فإنه محكَم في التخيير. (فيستنجي) مريد الفضل (بثلاثة أحجار) يعني بإكمال عددها ثلاثة (ندبا إن حصل التنظيف) أي الإنقاء (بدونها).

(ويبالغ) المستنجي (في التنظيف حتى يقطع الرائحةَ الكريهة) ولم يُقدَّر بعدد، لأن الصحيح تفويضه إلى الرأي حتى يطمئن القلب بالطهارة بيقين أو غلبة الظن. وقيل يُقدَّر في حق الْمُوَسوَس بسبع أو ثلاث. (و) يبالغ (في إرخاء المقعدة) فيزيل ما في الشَرْج بقدر الإمكان، (إن لم يكن صائما) والصائم لا يبالغ حفظا للصوم عن الفساد. (فإذا فرغ) من الاستنجاء بالماء (غسل يده ثانيا ونشف مقعده قبل القيام) لئلا تجذِب المقعدةُ شيئا من الماء. (إذا كان صائما) ويُستحب لغير الصائم حفظا للثوب عن الماء المستعمل.