Fatiha sûresi Giriş

Fâtiha sûresi, Kur’an’ın önsözü, girişi, mukaddimesi hükmündedir. Kur’an’ın ve namazdaki kıraatin başlangıcı olan bu sûreye, “açmak, açıklığa kavuşturmak, başlamak” manasında Fâtiha denmiştir. Genel çerçevesiyle bile olsa her müslüman Fatiha'nın manasını bilmelidir.

Nisa sûresi 43. âyette “Sarhoş iken ne söylediğinizi bilinceye kadar namaza/mescide yaklaşmayın!” buyrulur. Bu ayet belli bir süreç takip edilerek yasaklanan içki hakkında henüz kesin hüküm beyan edilmeden önce gelmiştir. İçkinin hayatta yer bulabileceği zaman iyice azaltıldıktan sonra -ki, bu ayetle sadece yatsı namazı kıldıktan sonra içki içebilme fırsat ve imkanı kalmıştı- kesin haram olduğu bildirilmiştir. Bu ayetin açık hükmü, anlattığı konu, tefsiri bellidir. Biz burada sadece bir konuya işaret etmek istiyoruz: “Ne söylediğinizi/ne dediğinizi bilinceye kadar namaza yaklaşmayın!” denilerek, “namazda ne söylediğinizi/dediğinizi bilin” manasına işaret ediliyor; en azından biz bunu anlıyoruz. Her Müslüman, her gün pek çok defa okunan Fâtiha sûresinde ne dediğini, Allah’tan ne istediğini bilmelidir…

Fâtiha sûresi, Kur’an’ın önsözü, girişi, mukaddimesi hükmündedir. Kur’an’ın ve namazdaki kıraatin başlangıcı olan bu sûreye, “açmak, açıklığa kavuşturmak, başlamak” manasında Fâtiha denmiştir. Bu, “Fâtihatü’l-kitâb” tamlamasının kısaltmasıdır. Bu sûrenin muhtevasını, özelliklerini ifade eden -sûrenin belli özelliklerini vurgulayan- başka isimleri de vardır.

Elhamd, Ümmü’l-Kur’ân, Ümmü’l-Kitâb, Esas, Vâfiye, Kâfiye, Kenz, es-Seb’u’l-Mesânî (namazların her rekâtında ve değişik vesilelerle tekrarla okunan yedi âyet), Şükr, Dua, Şâfiye…

Namaz Fâtiha’dır / Fâtiha namazdır

Namaz bir tefekkür, bir fikir yeri değil, bir tezekkür, bir zikir mahallidir. Dolayısıyla namazda tefekkürden daha ziyade duruşumuzu belirtme, emredilenler doğrultusunda şükrümüzü ifade etmek durumundayız. Namazda, genel olarak Allah’ın huzuruna, kulluğunu arzetmek üzere geldiğini düşünmek tavsiye edilir. Arapça bilenlerin namazda kelime ve cümle tahlilleri, yani tefsir yapmaları namazın ruhuna aykırıdır. Bununla beraber okunan ayetlerde neleri ifade ettiğimizi bilmek ve genel olarak bunları zihnimize getirip mülahazaya almak namazla irtibatımızı kuvvetlendirecektir.

Namazla alakalı pek çok hadis vardır. Namazda Fâtiha sûresinin yerini anlatan Ebû Hüreyre’nin (radıyallahu anh) rivayet ettiği bir hadis-i şerife göre bu sûrede, Allah ile (cc) kul arasında bir paylaşmadan, hatta bir mukaveleden bahsediliyor:

Evet, Fâtiha’da Allah, kuluyla konuşup şöyle buyuruyor: 

Namazı, yani Fâtiha’yı kulumla aramızda ikiye taksim ettim. Yarısı Benim, yarısı kulumundur. Kulumun Fâtiha’da istedikleri kendisine verilecektir.”

Kul; “Elhamdülillâhi Rabbil-âlemîn” dediği zaman, Allah; “Kulum Bana hamd etti.” der. 

Kul; “Errahmânirrahîm” deyince de Allah; “Kulum Beni senâ etti.” buyurur.

Kul; “Mâliki yevmid dîn” ayetini okuduğu zaman Allah: “Kulum Beni yüceltti.” der. 

Kul; “İyyâke ne’büdü ve iyyâke nesteîn” dediği zaman Allah; “Bu, kulumla Benim aramdadır, kuluma istediği verilecektir.” der. 

Kul; “İhdines sırâtal müstekîm. Sırâtallezîne en’amte aleyhim, ğayril meğdûbi aleyhim veleddâllîn” deyince Allah; “Sûrenin bu son kısmı sadece kuluma aittir ve kuluma talep edip istedikleri verilecektir.” buyurur. (Müslim, salât 38; Ebû Dâvûd, salât 132)

İnsan Fâtiha’yı okurken bu münâsebet ve paylaşmaya dikkat etmelidir. Zira o, Allah’tan bir talepte bulunmaktadır. Talep eden, talep ettiği/etmesi gereken şeyin ne olduğunu bilip ona göre davranmalıdır. Fâtiha’yı okuyan bir kulun taleplerini kısaca şöyle özetleyebiliriz:

“Allah’ım, beni ifrat ve tefrit denilen iki aşırı ucun ortasındaki yola doğru yola hidayet et, ona ulaştırıp onda sabit kıl! Bu yolda Sen, beni şehvete düşürmez, gazaba uğratmaz, cerbezeye atmazsın... Bunakların, akılsızların, hissizlerin yoluna girmekten beni muhafaza buyur. Nebilerin, sıddîkların, şehitlerin yoluna hidayet eyle. Gazaba uğramış mağdûbîn ve yoldan çıkmış dâllîn güruhundan eyleme beni Allah’ım!” 

Bunlar kulun talebidir ve hadiste ifade edildiği gibi “Bu kula aittir ve kulun istediği verilecektir.”