Gece Namazları

Her ne kadar çoğunluk alimler, mescidde ya da başka yerlerde toplanarak nafile ibadetler yapmayı, geceyi ihya etmeyi mekruh görmüşlerse de, bunu caiz görenler de vardır. Bunlar halk için ibadetlere, Allah’ı hatırlamaya teşvik vesilesi oldukları için bu gecelerde toplanıp ibadet etmekte bir mahzur olmasa gerek.

98. DERS

GECE NAMAZLARI

 Ramazan’ın son on gecesini ihya etmek menduptur. Bunun delili Aişe validemizin naklettiği şu rivayettir: “Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) Ramazan’ın son on gecesi girince, geceyi ihya eder, ailesini de uyandırır ve dünyalık şeylerle meşgul olmayarak kendini tamamen ibadete verirdi.” Bu gecelerin ihyasından maksat, kadir gecesini ihya ederek geçirmektir. Zira kadir gecesindeki ameller, içinde kadir gecesi olmayan bin ayda yapılan amellerden daha faziletlidir. Ahmed b. Hanbel’den şu hadis rivayet edilmiştir: “Kadir gecesini inanarak ve karşılığını Allah’tan bekleyerek ihya edenin geçmiş ve gelecek günahları affedilir.” Buhari ve Müslim’in ittifakla naklettiği diğer bir rivayet şöyledir: “Kadir gecesini Ramazan’ın son on gecesinde arayın.” 

Ramazan ve Bayram gecelerini ihya etmek de menduptur. Bunun delili şu hadistir: “Bayram gecesini ihya eden, kalplerin öldüğü gün (masher günü) kalbini ihya etmiş olur.” Seherlerde çokça istiğfar etmek de menduptur. İstiğfarların efendisi (seyyidü’l-istiğfar) adıyla bilinen, Efendimiz’den nakledilen meşhur istiğfarın manası şöyledir: “Allahım Sen benim Rabbimsin. Senden başka ilah yoktur. Beni Sen yarattın. Ben Senin kulunum. Gücüm yettiğince Sana olan sözümü ve ahdimi yerine getirmeye çalışıyorum. Yaptıklarımın şerrinden Sana sığınırım. Seni bana olan lütuflarınla Sana teveccüh ediyorum. Günahlarımla huzuruna geliyorum. Beni affet. Gerçek şu ki, günahları affedecek ancak Sensin.” Bayram gecelerinde yapılacak dua müstecaptır (mutlaka cevap verilir).

Zilhicce ayının ilk on gecesini değerlendirmek de menduptur. Bu konuda Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “İçinde ibadet edilen günlerden, Zilhicce’nin ilk on gününden Allah daha sevimli gelen gün yoktur. Bu günlerde tutulacak bir günlük oruç, bir senelik oruca denktir. Bu günlerde ihya edilecek her bir gün, kadir gecesinin ihyasına denktir.”  Diğer bir hadis de şöyledir: “Arefe günü tutulan oruç geçmiş ve gelecek birer senenin yani toplamda iki senenin günahlarına keffarettir. Aşure günü tutulacak oruç da, geçmiş bir senenin günahlarına keffarettir.” 

Şaban ayının ortasındaki geceyi (Beraat gecesi) ihya etmek menduptur. Çünkü o da bir senelik günaha keffarettir. Yine çünkü rızıklar, eceller, fakirlik ve zenginlik, izzet ve zillet, hayat ve memat, hacıların sayısı bu gecede belli olur. (Zaten kaderde belli olan bunlar, bu gecede ayrı bir nüshada yazılır.) Bu gecede Allah bol bol hayırlar yağdırır. Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Şaban’ın ortasındaki gece geldiğinde geceyi ihya edin, o gecenin gündüzünde de oruç tutun. Çünkü Allah Teala, o gece güneş battıktan sonra semaya nüzul (tecelli) eder ve şöyle buyurur: ‘İstiğfar eden yok mu, affedeyim. Rızık isteyen yok mu, rızık vereyim.’ Bu nida sabah namazının vakti (fecir) girinceye kadar devam eder.”

 Beş gece vardır ki, onlarda yapılan dualar geri çevrilmez: Cuma gecesi, Receb ayının ilk gecesi, Şaban ayının ortasındaki gece, iki bayram gecesi. Bu konuda Efendimiz şöyle buyurmuştur: “Beş geceyi ihya edene cennet gerekli olur: Zilhicce’nin sekizinci (terviye) gecesi, Arefe gecesi (Zilhicce’nin dokuzuncu gecesi), Kurban ve Ramazan bayram geceleri, Şaban’ın ortasındaki gece.”

Bahsi geçen gecelerde mescidlerde ya da başka yerlerde insanları toplayarak geceyi ihya etmek mekruh görülmüştür. Bunun sebebi, ne Efendimiz’in ne de sahabenin böyle bir şey yapmamış olmasıdır. Hicaz ulemasının çoğunluğu da böyle bir şeyi uygun görmemişlerdir. Ata b. Ebî Rabah, İbn Ebî Müleyke, Medine fakihleri, İmam  Malik’in talebeleri ve diğer bazı alimler bu görüştedirler. Bunlar, söz konusu uygulamayı bidat olarak görmüşlerdir. ayrıca bayram gecelerinin cemaatle ihyasına dair Efendimiz’den ve sahabeden herhangi bir uygulamanın nakledilmediğini belirtmişlerdir.  

Şam uleması Şaban ayının ortasındaki gecenin cemaatle ihyası konusunda iki görüş ileri sürmüşlerdir: Birincisine göre, mescidde topluca ihya müstehaptır. Bu görüşe kail olanlar, Halid b. Maden, Lokman b. Amir gibi ileri gelen tabiîn alimlerdir. İshak b. Rahuye de onlara katılmıştır. İkinci görüşe göre, nafile namaz için mescidde toplanmak mekruhtur. Bu görüş, Şam’ın imamı, fakihi ve alimi olarak kabul edilen İmam Evzaî’ye aittir. 

Not: Her ne kadar çoğunluk alimler, mescidde ya da başka yerlerde toplanarak nafile ibadetler yapmayı, geceyi ihya etmeyi mekruh görmüşlerse de, hem bunu caiz gören ulemaya istinaden hem de halkın pek çoğunun ibadetlere, Allah’ı hatırlamaya teşvik edilmeleri için önemli bir vesile olması açısından bu gecelerde toplanıp ibadet etmekte bir mahzur olmasa gerek. Bu durum bir ideal değildir ancak pek çok faydası olması açısından mahzurlu da görülmemelidir. 

الدرس الثامن والتسعون

صلوات الليل

وندب إحياء ليالي العشر الأخير من رمضان، وإحياء ليلتي العيدين، وليالي عشر ذي الحجة، وليلة النصف من شعبان. ويكره الاجتماع على إحياء ليلة من هذه الليالي في المساجد.

"وندب إحياء ليالي العشر الأخير من رمضان" لما روي عن عائشة رضي الله عنها أن النبي صلى الله عليه وسلم كان إذا دخل العشر الأخير من رمضان أحيا الليل وأيقظ أهله وشد المئزر. والقصد منه إحياء ليلة القدر، فإن العمل فيها خير من العمل في ألف شهر خالية منها. وروى أحمد: "من قام ليلة القدر إيمانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه وما تأخر". وقال صلى الله عليه وسلم: "تحروا ليلة القدر في العشر الأواخر من رمضان" متفق عليه. 

"و" ندب "إحياء ليلة العيدين" الفطر والأضحى، لحديث: "من أحيا ليلة العيد أحيا قلبه يوم تموت القلوب". ويستحب الإكثار من الاستغفار بالأسحار، وسيد الاستغفار: "اللهم أنت ربي لا إله إلا أنت خلقتني وأنا عبدك وأنا على عهدك ووعدك ما استطعت أعوذ بك من شر ما صنعت أبوء لك بنعمتك علي وأبوء بذنبي فاغفر لي فإنه لا يغفر الذنوب إلا أنت" والدعاء فيها مستجاب. 

"و" ندب إحياء "ليالي عشر ذي الحجة" لقوله صلى الله عليه وسلم: "ما من أيام أحب إلى الله تعالى أن يتعبد فيها من عشر ذي الحجة يعدل صيام كل يوم منها بصيام سنة وقيام كل ليلة منها بقيام ليلة القدر". وقال صلى الله عليه وسلم: "صوم عرفة يكفر سنتين ماضية ومستقبلة وصوم يوم عاشوراء يكفر سنة ماضية".

"و" ندب إحياء "ليلة النصف من شعبان" لأنها تكفر ذنوب السنة، ولأنها تقدر فيها الأرزاق والآجال والإغناء والإفقار والإعزاز والإذلال والإحياء والإماتة وعدد الحاج وفيها يسح الله تعالى الخير سحا. وقال صلى الله عليه وسلم: "إذا كان ليلة النصف من شعبان فقوموا ليلها وصوموا نهارها فإن الله تعالى ينزل فيها لغروب الشمس إلى السماء فيقول ألا مستغفر فأغفر له ألا مسترزق فأرزقه حتى يطلع الفجر".

وخمس ليال لا يرد فيهن الدعاء: ليلة الجمعة وأول ليلة من رجب وليلة النصف من شعبان وليلتا العيدين. وقال صلى الله عليه وسلم: "من أحيا الليالي الخمس وجبت له الجنة ليلة التروية وليلة عرفة وليلة النحر وليلة الفطر وليلة النصف من شعبان". 

"ويكره الاجتماع على إحياء ليلة من هذه الليالي" المتقدم ذكرها "في المساجد" وغيرها لأنه لم يفعله النبي صلى الله عليه وسلم ولا الصحابة، فأنكره أكثر العلماء من أهل الحجاز، منهم عطاء وابن أبي مليكة وفقهاء أهل المدينة وأصحاب مالك وغيرهم، وقالوا ذلك كله بدعة، ولم ينقل عن النبي صلى الله عليه وسلم ولا عن أصحابه إحياء ليلتي العيدين جماعة. 

واختلف علماء الشام في صفة إحياء ليلة النصف من شعبان على قولين: أحدهما أنه استحب إحياؤها بجماعة في المسجد، طائفة من أعيان التابعين كخالد بن معدان ولقمان بن عامر ووافقهم اسحق بن راهويه. والقول الثاني أنه يكره الاجتماع لها في المساجد للصلاة وهذا قول الأوزاعي إمام أهل الشام وفقيههم وعالمهم.