Namazın Şartları ve Rükünleri -2

Namazın şartlarından biri hadesten taharettir. Abdest ayetinde (Maide, 6) geçtiği üzere, küçük abdest, büyük abdest, kadınların hayız ve nifas hallerinin hepsi, hadesi oluşturur. Hades sözlükte, meydana gelen şey demektir. Dinen ise, izale eden şey gelinceye kadar, azalarda bulunan şerî engel manasına gelir. (Azalardaki şerî engel, abdest, gusül veya teyemmüm ile izale olur.) Beden, elbise ve kılınan mekanın temizliği de namazın şartlarındandır. İnce bir elbise ile de olsa kişi vücudunu örter. Bedeni göstermedikten sonra ince elbiseyle namaz kılmakta mahzur yoktur.  Eğer necaset yaş olur da kokusunu duymayacak şekilde üzerine keçe ya da kalın olmayan bir pile atarsa yahut da toprakla örterse, namaz caiz olur.  Namaz kılanın üzerine küçük çocuk oturursa ya da başına kirlenmiş bir kuş konarsa, çocuktan ya da kuştan namaza mani olacak kadar pislik çıkıp kişiye bulaşmadıkça namaz iptal olmaz. Çünkü şart olan, kişinin temiz olmasıdır.  Affedilmeyen necasetten temizlenmek şarttır. Necasetin affedilmeyen kısmının ne olduğu daha önce açıklanmıştı. (Katı necasetlerde 3 gr (bir dirhem), sıvı necasetlerde el ayası kadarı, namazı bozar). İki ayağın bastığı yerin temiz olması da şarttır. Sadece bir ayağın altındaki necaset namazı bozar. İki ayağın altında parça parça olup, toplamı takdirî olarak bir ayağın altındaki kadar olan necaset de namazı bozar.  Temiz olan tek ayak üzerinde namaz kılınması kerahetle geçerlidir. Namaz esnasında temiz yerden necis yere geçse, orada bir rükün kadar (secde süresi kadar) kalmadıktan sonra namaz bozulmaz. Bir rükün kadar kalırsa, tercih edilen görüşe göre namaz bozulur.  İki elin ve iki dizin secdede bastığı yer de temiz olmalıdır. Çünkü secde yedi kemiğin temiz bir yere basmasıyla geçerli olur. Fakîh Ebu’l-Leys de bu görüşü tercih etmiştir.  En sahih görüşe göre alnın konulduğu yerin de temiz olması, namazın sıhhatı için şarttır. Ebu Hanife’den gelen iki rivayetten birine göre böyledir. Bu aynı zamanda Hanefi imamların da otak görüşüdür. Çünkü secde bu şekilde gerçekleşir. Ebu Yusuf’un rivayetine göre Ebu Hanife’nin diğer görüşü, bunun şart olmadığı yönündedir. Çünkü necis bir yere burunla yapılan secde de yeterlidir. Burnun kapladığı alanda, namaza mani olan bir dirhemden daha az bir necaset bulunacaktır. Nitekim el-Burhan adlı eserde de böyle geçmiştir.  Nassın delaletinden anlaşıldığı üzere, mekan temizliği elbise temizliğinden daha bağlayıcıdır. Çünkü elbise olmadan namaz kılınabilir ama yer temiz olmadan kılınamaz.  Avret mahallinin örtülmesi de namazın sıhhati için şarttır. Çünkü karanlıkta da olsa namazın kılınması gerektiği konusunda icma vardır. Şart olan, sahih görüşe göre namaz kılanın vücudunun etrafının örtülmesidir. Dolayısıyla kişinin kendisinin ya da başkasının, gömleğin üstünden, eteğin altından avret yerlerini görmesi namazı bozmaz. Çünkü ulemanın geneli bu görüşte olup, aksi durum zorluk oluşturacaktır.

لدرس السابع والخمسون

شروط الصلاة وأركانها - 2

الطهارة من الحدث، وطهارة الجسد والثوب والمكان من نجس غير معفو عنه، حتى موضعَ القدمين واليدين والركبتين والجبهة على الأصح. وستر العورة ولا يضر نظرها من جيبه وأسفل ذيله. 

فمن الشروط "الطهارة من الحدث" الأصغر والأكبر والحيض والنفاس لآية الوضوء. والحدث لغة: الشي الحادث. وشرعا مانع شرعي يقوم بالأعضاء إلى غاية وصول المزيل لها. "و" منها "طهارة الجسد والثوب والمكان" الذي يصلي عليه، فلو بسط شيئا رقيقا يصلح ساترا للعورة، وهو ما لا يُرى منه الجسدُ جاز صلاته. وإن كانت النجاسة رطبة فألقى عليها لِبْدا أو ثِنْي ما ليس ثخينا أو كبسها بالتراب فلم يجد ريح النجاسة جازت صلاته. لو جلس طفل صغير على المصلي، وطير متنجس على رأسه لا يُبطل الصلاة إذا لم ينفصل منه نجاسة مانعة، لأن الشرط الطهارة. "من نجس غير معفو عنه" وتقدم بيانه. 

"حتى" يشترط طهارة " موضع القدمين" فتبطل الصلاة بنجس مانع تحت أحدهما أو بجمعه فيهما تقديرا في الأصح، وقيامه على قدم صحيح مع الكراهة، وانتقاله عن مكان طاهر لنجس ولم يمكث به مقدار ركن لا تبطل به وإن مكث به قدره بطلت على المختار. "و" منها طهارة موضع "اليدين والركبتين" على الصحيح لافتراض السجود على سبعة أعظم، واختاره الفقيه أبو الليث.

"و" منها طهارة موضع "الجبهة على الأصح" من الروايتين عن أبي حنيفة، وهو قولهم رحمهم الله ليتحقق السجود عليها. وروى أبو يوسف عن أبي حنيفة أنه لا يشترط بناء على رواية الاكتفاء بالسجود بالأنف وهو أقل من قدر الدرهم كما في البرهان.

 وطهارة المكان ألزم من الثوب المشروط نصا بالدلالة، إذ لا وجود للصلاة بدون مكان وقد توجد بدون ثوب. "و" منها "ستر العورة" للإجماع على افتراضه ولو في ظلمة، والشرط سترها من جوانبه على الصحيح. "ولا يضر نظرها من جيبه" في قول عامة المشايخ. "و" لا يضر لو نظرها أحد من "أسفل ذيله" لأن التكلف لمنعه فيه حرج.