Orucu Bozmayan Şeyler

Cünüp olarak sabahlamak orucu bozucu bir şey değildir. Hatta bir gün boyunca ya da günlerce cünüp olarak kalsa da bu, oruca zarar vermez. Çünkü ayet-i kerimede “Artık Ramazan gecelerinde onlarla (eşlerinizle) beraber olabilirsiniz” buyrulmuştur. Fecirden biraz önceye kadar eşlerle münasebete izin verildiğine göre gusül mecburen imsaktan sonraya kalacaktır. Ayrıca Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Ben oruç tutacağım gün bazen cünüp olarak sabahlayabiliyorum. Böyle durumlarda gusül abdesti alıp orucumu tutuyorum.” Ön avret mahalline su ya da yağ dökmek de orucu bozmaz. Bu İmam Ebu Hanife ve İmam Muhammed’e göre orucu bozmaz. İmam Ebu Yusuf’a göre ise mesaneye ulaşırsa orucu bozar. Avret mahallinde (kamışta) kalıp da mesaneye ulaşmazsa ittifakla orucu bozmaz. Nehire girdiğinde kulağına su kaçması orucu bozmaz. Çünkü bunda zaruret vardır. Kulağını bir çöple karıştırıp kulaktaki kiri çıkardıktan sonra bu kiri tekrar kulağa sokmak icma ile orucu bozmaz. Hanefi imamlardan Bezzazî’nin el-Fetâvâ’l-Bezzaziyye adlı eserinde de de böyle geçmektedir. Çünkü bu durumda dimağa ulaşan bir şey yoktur. Baştan akarak buruna inen balgamın bilerek içeri çekilmesi ve yutulması orucu bozmaz. Ebu Cafer et-Tahavî, tükürüğün dudaklara kadar çıktıktan sonra yutulması orucu bozar. Kadıhan’ın eseri Fetâva’l-hâniyye’de ise konuşma esnasında dudakları tükürükle ıslatmanın, sonra bu tükürüğün yutulmasının orucu bozmayacağı belirtilmiştir. İmam Muhammed’in el-Hücce alâ ehli’l-Medine adlı eserinde geçtiği üzere, İbrahim en-Nehaî’ye, oruçluyken balgam yutmanın hükmü sorulmuş, o da ağız dolusundan az ise icma ile orucu bozmayacağını, ağız dolusu olduğunda bozacağını söylemiştir. İmam Ebu Hanife ile İmam Ebu Yusuf ise bunun da orucu bozmayacağını beyan etmişlerdir. Eğer balgam gelirse, İmam Şafiî’nin bunun orucu bozduğu yönündeki görüşünü de nazara alarak dışarı atılması daha uygundur. Allame İbn Şıhne de bu hususa dikkat çekmiştir. İttifakla orucun sahih olması için bunun böyle olması gerekir. Çünkü bu balgamı dışarı atmak kudret dahilindedir. Gayri iradî kusmak orucu bozmaz. Çünkü Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Kim oruçken kendini tutamayıp kusarsa ona kaza gerekmez. Eğer kendini zorla kusturursa kaza etsin.” Sahih olan görüşe göre bu kusma ağız dolusu olsa ve boğazdan geriye de gitse oruç bozulmaz. Bu İmam Muhammed’in görüşüdür. Çünkü bu durumda şeklen oruç bozulmaz. Zira yutma söz konusu değildir. Ayrıca mana olarak da bozulmaz. Çünkü böyle bir şey kişinin âdeten beslendiği yollardan biri değildir. Yine sahih olan görüşe göre, insanın kendini ağız dolusundan az olacak şekilde kusturması orucu bozmaz. Bu İmam Ebu Yusuf’un görüşüdür. İmam Muhammed ise bunun orucu bozacağını söylemiştir ki en sağlam görüş (zâhirurrivâye) budur. Hatta İmam Ebu Yusuf’a göre, geriye bu kusmuğu iade etse de oruç bozulmaz. Sahih olan görüş budur. Nitekim Burhaneddin Buhari’nin el-Muhîtü’l-Burhanî aldı eserinde de bu şekilde geçmektedir. Çünkü, kusmuk hükmen çıkmamış sayılır. Dişleri arasında sahur yemeğinden kalan nohuttan daha küçük olan şeyleri yemesi de orucu bozmaz. Çünkü böyle küçük bir şey, tükürük hükmündedir ve tükürüğe tabidir. Hem bu kadar küçük şeylerden kaçınmak mümkün değildir. Dışarıdan ağza giren susam büyüklüğündeki bir şeyi ufalanıp yok oluncaya kadar fakat tadını boğazda hissetmeyecek şekilde çiğnemek de orucu bozmaz. Hakim Şehid’in el-Kafî adlı eserinde de bu şekilde belirtilmiştir. Kemal b. Hümam, bu görüşün güzel olduğunu, ağızda çiğnenen şeyler hakkında bunun bir ölçü olması gerektiğini söylemiştir.  

الدرس الثامن عشر

باب مالا يفسد الصوم (2)

أو أصبح جنبا ولو استمر يوما بالجنابة، أو صب في إحليله ماء أو دهنا، أو خاض نهرا فدخل الماء أذنه، أو حك أذنه بعود فخرج عليه درن ثم أدخله مرارا إلى أذنه، أو دخل أنفه مخاط فاستنشقه عمدا وابتلعه. وينبغي إلقاء النخامة حتى لا يفسد صومه على قول الإمام الشافعي رحمه الله. أو ذَرَعَه القيءُ وعاد بغير صنعه ولو ملأ فاه في الصحيح، أو استقاء أقل من ملء فيه على الصحيح ولو أعاد في الصحيح، أو أكل ما بين أسنانه وكان دون الحمصة، أو مضغ مثل سمسمة من خارج فمه حتى تلاشت ولم يجد لها طعما في حلقه.

"أو أصبح جنبا ولو استمر" على حالته "يوما" أو أياما "بالجنابة"، لقوله تعالى: {فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ} [البقرة: 187] لاستلزام جواز المباشرة إلى قبيل الفجر وقوعَ الغسل بعده ضرورةً. وقولِه صلى الله عليه وسلم وأنا أصبح جنبا وأنا أريد الصيام فأغتسل وأصوم. "أو صب في إحليله ماء أو دهنا" لا يفطر عند أبي حنيفة ومحمد خلافا لأبي يوسف فيما إذا وصل إلى المثانة، أما مادام في قصَبة الذَكَر لا يفسد باتفاق. 

"أو خاض نهرا فدخل الماء أذنه" لا يفسد للضرورة. "أو حك أذنه بعود فخرج عليه درن" مما في الصِماخ "ثم أدخله" أي العود "مرارا إلى أذنه" لا يفسد صومه بالإجماع كما في البزازية، لعدم وصول المفطر إلى الدماغ. "أو دخل" يعني نزل من رأسه ووصل "أنفه مخاط فاستنشقه عمدا وابتلعه" لا يفسد صومه. وقال أبو جعفر إذا خرج البزاق على شفتيه ثم ابتلعه فسد صومه. وفي الخانية ترطُب شفتاه ببزاقه عند الكلام ونحوه فابتلعه لا يفسد صومه. وفي الحجة سئل إبراهيم عمن ابتلع بلغما قال إن كان أقل من ملء فيه لا ينقض إجماعا وإن كان ملء فيه ينقض صومَه، عند أبي يوسف وعند أبي حنيفة لا ينقض. "وينبغي إلقاء النخامة حتى لا يفسد صومه على قول الإمام الشافعي" كما نبه عليه العلامة ابن الشِّحْنة ليكون صومه صحيحا بالاتفاق لقدرته على مجّها.

"أو ذرعه" أي سبقه وغلبه "القيء" ولو ملأ فاه لقوله صلى الله عليه وسلم: "من ذرعه القيء وهو صائم فليس عليه القضاء وإن استقاء عمدا فليقض". "و" كذا لا يفطر لو "عاد" ما ذرعه "بغير صنعه ولو ملأ" القيء "فمه في الصحيح"، وهذا عند محمد، لأنه لم يوجد صورة الفطر وهو الابتلاع ولا معناه لأنه لا يتغذى به عادة. "أو استقاء" أي يعتمد إخراجه وكان "أقل من ملء فمه على الصحيح"، وهذا عند أبي يوسف. وقال محمد يفسد وهو ظاهر الراوية. "ولو أعاده في الصحيح" لا يفسد عند أبي يوسف، كما في المحيط لعدم الخروج حكما.

"أو أكل ما بين أسنانه" مما بقي من السحور "لأنه دون الحمصة" لأنه تبع لريقه، وهذا القدر لا يمكن الاحتراز عنه. "أو مضغ مثل سمسمة" أي قدرها وقد تناولها "من خارج فمه حتى تلاشت ولم يجد لها طعما في حلقه" كذا في الكافي .وقال الكمال وهذا حسن جدا فليكن الأصل في كل قليل مضغه.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]