Namazın Mekruhları -2

85. DERS

 

NAMAZIN MEKRUHLARI

 

Namazda ik’â denilen oturuşu yapmak mekruhtur. İk’â, kalçaları yere koyup dizleri dikerek yapılan oturma şeklidir. Ebu Hureyre (r.a), bu konuda şu rivayette bulunmuştur: “Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) beni namazda horoz gibi yeri gagalamaktan (hızlıca yatıp kalkmaktan), köpek oturuşuyla oturmaktan (ik’â), tilkinin sağa sola dönmesi gibi dönmekten, kollarımı secdede yere sermekten menetti.” Aişe validemizin rivayeti ise şöyledir: “Allah Resulü, namazda şeytan oturuşunu, erkeklerin yırtıcı hayvanların yere serdiği gibi kollarını secdede yere sermesini yasakladı.” Şeytan oturuşundan maksat, az önce bahsedilen ik’âdır.  

 

Namaza elbisenin kollarını sıvamış vaziyette durmak mekruhtur. Çünkü bu, huşûya aykırı bir tür kabalık olarak değerlendirilmiştir.   

 

Üst giyim giymeye gücü yeterken sadece, sirval ve izar denilen alt giyimlerle namaz kılmak da mekruh görülmüştür. Çünkü bunda basite alma, tembellik ve adaba riayet etmeme tavrı söz konusudur. 

 

Müstehap olan, erkeklerin namazda bir alta, bir baştan ayağa elbise giymeleri bir de sarık sarmalarıdır. Kadınların ise baştan aşağı bir elbise giymeleri, bir başörtüsü örtmeleri ve bir de mikna’a denilen başa konulup çenenin altından bağlanan bir başörtüsü takmalarıdır. 

 

Namazda işaretle selam almak mekruhtur. Çünkü bu hareket, mana olarak selam vermek gibidir.  Zahîre adlı eserde şöyle denilmiştir: Namaz kılanın konuşan kişiye başıyla cevap vermesinde sakınca yoktur. Nitekim ayette şöyle buyurulmuştur: “Melekler, mihrapta namaz kılan Zekeriya’ya seslendiler.” (Âl-i İmran, 39).

 

Özürsüz yere namazda bağdaş kurmak (terabbu’) da mekruhtur. Çünkü bu şekilde, sünnet olan oturuş terk edilmiş olur. Namazın dışında bu mekruh değildir. Zira Allah Resulü’nün çoğunlukla oturuş şekli bağdaş kurmaktır. Hazreti Ömer de aynı şekilde otururdu. 

 

Saçın toplanıp başın üstüne bağlanması da mekruhtur. Çünkü Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem), saçları bağlanmış vaziyette namaz kılan birini görmüş ve ona şöyle demiştir: “Saçlarını çöz, seninle beraber onlar da secde etsin.” 

 

Namazda i’ticâr mekruhtur. İ’ticâr, başın mendille ya da sarıkla bağlanıp ortasının açık bırakılmasıdır. Yüzün peçe ile örtülüp burunun kapatılması şeklide de tarif edilmiştir. Kerahetin sebebi, Allah Resulü’nün bunu namazda yasaklamasıdır. 

 

Secde ederken, elbisenin önden ya da arkadan yukarıya kaldırılması mekruhtur. Elbisenin toplanıp orta kısma bağlanması şeklinde de anlaşılmıştır. Çünkü bunda namazdaki huşuya ters olan bir büyüklenmenin olduğu düşünülmüştür. Nitekim Allah Resulü şöyle buyurmuştur: “Namazda yedi azâ üzerine secde etmekle ve saçımı ve elbisemi toplamamakla emredildim.”

 

Sedl denilen, elbiseyi başa ya da omuzlara örtüp uçlarını bağlamaksızın aşağı sarkıtma fiili de namazda mekruh görülmüştür. Çünkü Ebu Hureyre’den (r.a) gelen bir rivayete göre Allah Resulü, elbiseyi aşağıya sarkıtmayı ve erkeğin namazda ağzını kapatmasını yasaklamıştır. Dolayısıyla namazda ağızla beraber burnu örtmek de mekruhtur. Çünkü bunda ateşe tapan mecusilerin haline benzeme söz konusudur. Namaz dışında ise bunun bir sakıncası yoktur. 

 

Namazda hiç açık yer kalmayacak ve elini dışarı çıkaramayacak şekilde elbiseye bürünmek de mekruhlardan sayılmıştır. Çünkü Allah Resulü şöyle buyurmuştur: "Birinizin iki elbisesi varsa, ikisini de giyerek namazını kılsın. Bir elbisesi varsa onu alt giyim (izar) olarak kullansın. Yahudilerin büründüğü gibi o tek elbiseye bürünüp kılmasın.” 

 

Elbiseyi sağ kolun altından geçirip sol omuzun üzerine atarak giymek ya da bunun tersini yapmak mekruhtur. Çünkü namazda iki omuzun da örtülmesi müstehaptır. Dolayısıyla bunun zaruret olmadan terkedilmesi tenzihen (helale yakın) mekruhtur. 

 

 

 

الدرس الخامس والثمانون

 

مكروهات الصلاة -2

 

والاقعاء، وافتراش ذراعيه، وتشمير كميه عنهما، وصلاته في السراويل مع قدرته على لبس القميص، ورد السلام بالإشارة، والتربع بلا عذر، وعَقْص شعره، والاعتجار وهو شد الرأس بالمنديل وترك وسطها مكشوفا، وكف ثوبه، وسدله، والاندراج فيه بحيث لا يخرج يديه، وجعل الثوب تحت إبطه الأيمن وطرح جانبيه على عاتقه الأيسر.

 

"و" كره "الإقعاء" وهو أن يضع أليتيه على الأرض وينصُب ركبتيه، لقول أبي هريرة رضي الله عنه، نهاني رسول الله عن نقر كنقر الديك وإقعاء كإقعاء الكلب والتفات كالتفات الثعلب وافتراش ذراعيه. ولقول عائشة رضي الله عنها كان النبي صلى الله عليه وسلم ينهى عن عقبة الشيطان وأن يفترش الرجل ذراعيه افتراش السبع، رواه البخاري. وعقبة الشيطان الإقعاء. "وتشمير كميه عنهما" للنهي عنه لما فيه من الجفاء المنافي للخشوع. "وصلاته في السراويل" وفي إزار "مع قدرته على لبس القميص" لما فيه من التهاون والتكاسل وقلة الأدب. والمستحب للرجل أن يصلي في ثلاثة أثواب إزار وقميص وعمامة. وللمرأة في قميص وخمار ومِقْنَعَة. 

 

"ورد السلام بالإشارة" لأنه سلام معنى. وفي الذخيرة لابأس للمصلي أن يجيب المتكلم برأسه. ولا بأس بأن يكلم الرجلُ المصليَ لقوله تعالى{فَنَادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ} (آل عمران: 39) "والتربع بلا عذر" لترك سنة القعود. وليس بمكروه خارجها، لأن جُل قعود النبي صلى الله عليه وسلم كان التربع، وكذا عمر بن الخطاب رضي الله عنه. "وعقص شعره" وهو شده على القفا أو الرأس، لأنه صلى الله عليه وسلم مر برجل يصلي وهو معقوص الشعر فقال: "دع شعرك يسجد معك ". 

 

"و" يكره "الاعتجار وهو شد الرأس بالمنديل" أو تكوير عمامته على رأسه. "وترك وسطها مكشوفا"وقيل أن ينتقب بعمامته فيغطي أنفه، لنهي النبي صلى الله عليه وسلم عن الاعتجار في الصلاة. "وكف ثوبه" أي رفعه بين يديه أو من خلفه إذا أراد السجود. وقيل أن يجمع ثوبه ويشده في وسطه لما فيه من التجبر المنافي للخشوع، لقوله صلى الله عليه وسلم: "أمرت أن أسجد على سبعة أعظم وأن لا أكف شعرا ولا ثوبا" متفق عليه. 

 

"و" يكره "سدله" تكبرا وتهاونا، وبالعذر لا يكره. وهو أن يجعل الثوب على رأسه وكتفيه أو كتفيه فقط ويرسل جوانبه من غير أن يضمها لقول أبي هريرة رضي الله عنه أنه عليه الصلاة والسلام نهى عن السدل وأن يغطي الرجل فاه. فيكره التلثم وتغطية الأنف والفم في الصلاة لأنه يشبه فعل المجوس حال عبادتهم النيران ولا كراهة في السدل خارج الصلاة على الصحيح. 

 

"و" يكره "الاندراج فيه" أي الثوب "بحيث لا" يدع منفذا "يخرج يديه" منه، لما قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: "إذا كان لأحدكم ثوبان فليصل فيهما فإن لم يكن له إلا ثوب فليتزر به ولا يشتمل اشتمالة اليهود". "و" يكره "جعل الثوب تحت إبطه الأيمن وطرح جانبيه على عاتقه الأيسر" أو عكسه لأن ستر المنكبين مستحب في الصلاة فيكره تركه تنزيها بغير ضرورة.